Tabletka dzień po, jak działa i jakie są jej skutki uboczne?

Celem stosowania antykoncepcji awaryjnej jest zapobieganie ciąży w sytuacjach gdy tradycyjnie stosowana antykoncepcja zawiodła. Powszechnie stosowane środki antykoncepcyjne, takie jak prezerwatywy lub antykoncepcja hormonalna nie dają bowiem 100% ochrony przed ciążą.

Działanie tabletek dzień po polega na opóźnieniu terminu owulacji, w przypadku, gdy ta jeszcze nie wystąpiła. Blokują połączenie się plemnika z komórką jajową. Drugim efektem ich stosowania jest wywołanie zagęszczenia śluzu szyjkowego, hamowanie perystaltyki jajowodu i oddziaływanie na śluzówkę macicy co znacznie utrudnia zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej.

Na polskim rynku dostępnych jest kilka rodzajów tabletek tego typu. Przykładowo popularna tabletka dzień po EllaOne bazuje na substancji czynnej, o nazwie octan uliprystalu (tzw. antyprogestagen), która jest syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego. Przyjmuje się ją maksymalnie do 120 godzin/5 dni od stosunku płciowego. Po upłynięciu tego terminu tabletka drastycznie traci swoją skuteczność.

Innym popularnym środkiem stosowanym w sytuacjach awaryjnych jest tabletka Escapell. Bazuje ona na substancji czynnej o nazwie lewonorgestrel. Jej podstawową antykoncepcyjną funkcją jest blokowanie namnażania komórek endometrium. Specyfik ten przyjmuje się do maksymalnie 72 godzin/3 dni od stosunku. Również w tym przypadku przekroczenie terminu oznacza utratę właściwości antykoncepcyjnych.

Tabletka dzień po jest stosowana w celu uniknięcia nieplanowanej ciąży w następujących sytuacjach:

• pęknięcie, lub zsunięcie się prezerwatywy podczas stosunku;
• zaniedbania w zakresie regularności przyjmowania zalecanych dawek dwuskładniowej lub jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej;
• nieterminowe zastosowanie, lub zaniedbanie przyjęcia środka antykoncepcyjnego aplikowanego w postaci plastrów, ewentualnie zastrzyków;
• powodem może być też tzw. samoistne wydalenia spirali wewnątrzmacicznej.

Niebagatelną okolicznością stosowania antykoncepcji awaryjnej jest przemoc seksualna. Tabletkę podaje się ofiarom napaści i gwałtów, celem wyeliminowania możliwości zajścia w niezaplanowaną i niechcianą ciążę, w sytuacji gdy potencjalny ojciec jest przestępcą.

Antykoncepcję awaryjną stosuje się u kobiet znajdujących się w wieku rozrodczym. Przyjmować ją mogą też kobiety poniżej 18 roku życia. Nie stosuje się jej natomiast u kobiet zbliżających się do menopauzy.

Tabletka dzień po, jaka jest jej skuteczność?

Tabletka dzień po jest środkiem antykoncepcji awaryjnej przyjmowanym doustnie. Najwyższa skuteczność tych środków osiągana jest w przypadku aplikowania ich w przeciągu kilku godzin od niedostatecznie zabezpieczonego stosunku.

Mechanizm działania lewonorgestrelu nie jest do końca przez naukowców poznany. Substancja ta zapobiega procesowi owulacji oraz utrudnia implantację komórki jajowej. Nie jest zarazem skuteczna w sytuacji, gdy doszło już do zagnieżdżenia się zarodka w macicy.
Lewonorgestrel używany jest też jako składnik systemów domacicznych, implantów antykoncepcyjnych oraz podawany w ramach hormonalnej terapii zastępczej.

Najwyższą skuteczność osiąga się stosując leki dzień po w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego. Należy pamiętać o tym, że preparaty te nie są skuteczne, gdy kobieta je przyjmująca jest już w ciąży. Preparaty te nie wywołują jednak poronienia ani uszkodzenia embrionu. Według niektórych badań skuteczność tabletek Escapelle obniża się proporcjonalnie do wzrostu masy ciała pacjentki, nie są to jednak wyniki definitywne.

Jaki jest skład tabletki dzień po?

Lek Escapelle to 1500 mg substancji czynnej zwanej Lewonorgestrel. Jest to progestagen drugiej generacji, będący syntetycznym analogiem progestagenu. Z kolei lek EllaOne to 30 mg substancji czynnej o nazwie octan uliprystalu.

Aktywne składniki preparatów Escapelle i EllaOne hamują perystatykę dróg rodnych, i tym samym opóźniają owulację. Blokują wydzielania się – w ramach podziału komórkowego, określanego mianem mejozy – komórki jajowej z jajnika. Zapobiegają zatem połączeniu się tej komórki z plemnikiem. Dodatkowym atutem tabletki Escapelle, którego nie posiada EllaOne, jest zdolność do zminimalizowania szansy implantacji, tj. zagnieżdżenia się embrionu w błonie śluzowej macicy.

W leku Escapelle znajduje się wiele substancji pomocniczych, takich jak skrobia ziemniaczana, stearynian magnezu, skrobia kukurydziana, krzemionka koloidalna, a także laktoza i talk.

Jak działa tabletka dzień po?

Działanie tabletki dzień po polega na opóźnieniu momentu owulacji i zapobiegnięciu uwolnienia się komórki jajowej do jajowodu. Z drugiej strony leki te przyczyniają się do zagęszczenia śluzu szyjkowego, co skutkuje niedopuszczeniem plemników do jajowodu. Leki działają na śluzówkę macicy. Wyhamowaniu ulega perystaltyka przewodu jajowodowego.

W sytuacji, gdy nie uda się zapobiec połączeniu komórki jajowej z plemnikiem, substancje czynne koncentrują się na uniemożliwieniu zarodkowi zagnieżdżenia się w obrębie endometrium, blokując hormon progesteronu, odpowiedzialnego za przygotowanie macicy na zapłodnienie.

Kiedy się stosuje antykoncepcję awaryjną?

Antykoncepcja awaryjna stosowana jest na dowolnym etapie cyklu miesiączkowego. Według zaleceń lekarzy optymalnie należy zażyć tabletkę natychmiast po stosunku, w którym zachodzi podejrzenie, że konwencjonalna antykoncepcja nie zadziałała. Wraz z upływem czasu skuteczność maleje, dlatego kluczowe jest pierwsze kilkanaście godzin.

W przypadku tabletki Escapelle producent oferuje skuteczność przez pierwsze trzy doby, zaś w przypadku preparatu EllaOne przez pierwsze pięć dób. Nawet jednak w obrębie okresu rekomendowanego przez producenta, skuteczność ulega drastycznemu zmniejszeniu proporcjonalnie do upływu czasu. Spada ona od ok. 90% w toku trwania pierwszej doby do 60% w dobie ostatniej.

Antykoncepcja awaryjna, jakie są możliwe skutki uboczne tabletek dzień po?

Tabletka dzień po jest środkiem bardzo bezpiecznym i dobrze znanym. Nie stwierdzono w toku badań by w jakikolwiek sposób zaburzała płodność kobiety, o ile są przyjmowane zgodnie z zaleceniami lekarza tj. jedynie doraźnie. Zarazem wśród specjalistów słychać głosy, że regularne i długotrwałe nadużywanie tego środa może pogorszyć płodność.

Trzeba podkreślić, że nie są to leki, które stosuje się regularnie, a jedynie doraźnie i ściśle według zaleceń producenta i wskazań lekarza.

Długotrwałe, regularne stosowanie antykoncepcji hormonalnej może mieć negatywne skutki dla zdrowia kobiety, w tym zwłaszcza może zaburzyć strukturę i gospodarkę hormonalną organizmu. Zdecydowanie odradza się stosowanie leku częściej niż jeden raz w czasie trwania cyklu miesiączkowego.

Do częstych skutków zażywania tabletek dzień po, nawet jeśli pacjentka czyni to rzadko i zgodnie z zaleceniami, zalicza się:

• bóle
• i zawroty głowy,
• biegunki,
• wymioty
• i nudności,
• a także bóle brzucha.
• Może też wystąpić zjawisko tkliwości piersi,
• bóle piersi.
• Zaburzeniu ulega też często cykl występowania miesiączek,
• a dodatkowo pojawiają się krwawienie i plamienia z pochwy.
• Dodatkowo, rzadziej obserwuje się u niektórych kobiet przyjmujących lek zmiany skórne,
• świąd,
• wysypki,
• pokrzywki,
• obrzęki twarzy,
• a także ogólne pogorszenie samopoczucia
• i nadmierne zmęczenie.

Ważnym efektem ubocznym jest to, że każde przyjęcie tabletki dzień po zaburza cykl miesiączkowy, a tym samym de facto unicestwia działanie przyjmowanych wcześniej preparatów hormonalnych, o ile taka terapia była realizowana. Należy o tym pamiętać, podejmując kolejne stosunki seksualne.

Czy są jakieś przeciwwskazania?

Istnieją przeciwwskazania dla stosowania preparatów EllaOne czy Escapelle.

1. Przede wszystkim leków tych nie mogą przyjmować pacjentki uczulone na zawarte tu składniki, w tym substancje aktywne, czyli octan uliprystalu, względnie lewnonorgestrel.
2. Ponadto odradza się stosowanie tabletek osobom z zaburzeniami funkcjonowania wątroby.
3. Kolejnymi przeciwwskazaniami są: dziedziczna nietolerancja galaktozy,
4. cukrzyca,
5. schorzenia jelita cienkiego (choroba Leśniowskiego-Crohna),
6. a także padaczka.
7. Lekarze odradzają stosowanie leków awaryjnych kobietom, u których w przeszłości wystąpiła tzw. ciąża pozamaciczna, przejawiająca się rozwojem zarodka i płodu poza macicą.
8. Do przeciwwskazań zalicza się również zapalenie jajowodów, lub zakażenie jajowodów.
9. Preparatu EllaOne nie aplikuje się w przypadku przyjmowania przez pacjentkę leków sterydowych, a także u pacjentek ze zdiagnozowaną astmą.
10. Istnieje stosunkowo mało wyników badań dotyczących stosowania antykoncepcji awaryjnej u pacjentek poniżej 16 roku życia. Nie zaleca się podawania tych leków dzieciom.
11. Tabletek antykoncepcji awaryjnej nie wolno stosować w czasie trwania ciąży.
12. Nie powinny przyjmować tabletek dzień po kobiety karmiące. Substancja aktywna przenika bowiem do mleka matki, i dalej organizmu dziecka. W razie konieczności przyjęcia tabletki w okresie laktacji, należy to czynić dopiero po karmieniu, a następnie odczekać 8 godzin do następnego karmienia. W międzyczasie pokarm można odciągnąć, bez podawania go dziecku.

Czy można stosować antykoncepcję awaryjną razem z innymi lekami?

Dotychczas w trakcie badań klinicznych nie odnotowano znaczących negatywnych interakcji EllaOne, czy Escapelle z innymi lekami.

Zawarty w EllaOne składnik aktywny octan uliprystalu wpływa na zmniejszenie skuteczności antykoncepcji hormonalnej. Po zażyciu tabletki, do czasu rozpoczęcia kolejnego cyklu miesiączkowego, należy w związku z tym stosować zabezpieczenie w postaci prezerwatywy. Z kolei Escapelle może mieć wpływ na cyklosporynę i układ odpornościowy.

Badania pokazują, że przyjmowanie niektórych leków może obniżać skuteczność tabletek dzień po. Chodzi tu głównie o leki zawierające progesteron, leki nasenne, uspokajające, i antydepresanty zawierające w składzie ziele dziurawca, a także preparaty blokujące wydzielanie się kwasu żołądkowego.

Wśród najważniejszych substancji aktywnych, obniżających skuteczność tabletek dzień po wyróżniamy: rifampicynę, ryfabutynę (a więc leki przeciw-gruźlicze), efawirenz (stosowany w leczeniu HIV), gryzeofulwinę (lek stosowaniu przy zakażeniach grzybicznych), karbamazepinę i prymidon (barbiturany stosowane w leczeniu padaczki), a ponadto: fosfenytoinę, newirapinę, okskarbazepinę, esomeprazol, fenytoinę, fenobarbital.

Zobacz także:

• Jak działa tabletka „dzień po”, kto może wypisać na nią receptę?
• Tabletka „dzień po” EllaOne – kto może wystawić receptę online?
• EMA otrzymała wniosek o dopuszczenie do obrotu leku na koronawirusa firmy Pfizer
• Ibuprofen nie dla każdego. Sprawdź, kto musi go unikać
• Skuteczność szczepionek przeciwko COVID-19 spada po upływie siedmiu miesięcy od podania – wyniki badań naukowców z USA