Opieka paliatywna najczęściej traktowana jest jako synonim dla opieki hospicyjnej. W obu przypadkach postępowanie i zasady są takie same, ale rodzaje opieki różnią się od siebie głównie strukturą organizacyjną. W hospicjach najczęściej pracują wolontariusze, a z pacjentami paliatywnymi w ośrodkach opieki paliatywnej pracują pielęgniarki i lekarze.
Opieka paliatywna – co to jest?
Opieka paliatywna wykształciła się z koncepcji hospicjów, które w wieku XIX/XX znajdowały się najczęściej przy strukturach kościelnych. Miały charakter nowatorski; stosowano tam bardzo często innowacyjne metody leczenia.
Sam termin „paliatywny” wywodzi się zaś od łacińskiego słowa „paliatus” (okryty płaszczem). W kontekście medycznym tłumaczony jest jako „ łagodzący przykre oznaki choroby”. Paliatywna opieka dotyczy bowiem osób nieuleczalnie chorych i umierających. Ma za zadanie łagodzić objawy choroby i ulżyć w cierpieniu.
Proces diagnozowania stanu paliatywnego
To, czy chory znajduje się w stanie paliatywnym, sprawdza się na wielu etapach. Po pierwsze, przeprowadzony zostaje wywiad z opiekunem osoby chorej i samym chorym. Lekarz dowiaduje się o historii choroby, stopniu i częstotliwości objawów, zaburzeniach sprawności fizycznej, a także sprawdza stan psychiczny i ogólny pacjenta paliatywnego. Dodatkowo zbierane są informacje na temat przemyśleń egzystencjalnych, problemów socjalnych i poglądów duchowych pacjenta.
Następnie wykonywane są badania podmiotowe, mające sprawdzić stan zdrowia i świadomość chorego. Badania obejmują wszystkie ogólne procedury, czyli sprawdzenie układu krążenia, oddychania, kostno-stawowego, moczowego. Sprawdzany jest stan jamy ustnej, skóry, błon śluzowych, jelit oraz naczyń krwionośnych. Ważną informacją jest także stan odżywienia pacjenta paliatywnego.
Jak wygląda opieka paliatywna?
Paliatywna opieka ma zapewnić komfort i bezpieczeństwo osobie chorej. Proces obejmuje:
- staranną higienę osobistą – regularne mycie całego ciała;
- pielęgnację skóry – natłuszczanie w celu zapobiegania suchości skóry, relaksacyjne masaże wodne i ręczne;
- dbanie o higienę i pielęgnację jamy ustnej;
- profilaktykę i wczesne leczenie odleżyn – częsta zmiana pozycji ciała, podnoszenie chorych;
- zapobieganie wystąpieniu bólu wywołanego czynnościami pielęgnacyjnymi;
- zaopatrzenie w standardowe leki i sprzęt umożliwiające wykonanie podstawowych procedur stosowanych w medycynie paliatywnej;
- wizytacje domowe – lekarz i pielęgniarka z zespołu opieki paliatywnej wizytują chorego w domu;
- wynajmowanie sprzętu specjalistycznego – rodzinom opiekującym się pacjentami paliatywnymi poradnia medycyny paliatywnej wypożycza m.in. materace przeciwodleżynowe, koncentratory tlenu i sprzęt rehabilitacyjny;
- monitorowanie przebiegu opieki – zapisywanie efektów leczenia w skali Likerta oraz w skali Karnofsky’ego;
Zespół medyczny odbywający wizyty w ramach leczenia paliatywnego w domu chorego musi być zaopatrzony w podstawowe analgetyki, leki przeciwwymiotne (metoklopramid, haloperidol, buskolizyna, Aviomarin, Tisercin), kortykosteroidy (Dexaven), mannitol, neuroleptyki i pochodne benzodiazepin (midazolam), środki przeciwgorączkowe (Pyralginum) oraz miejscowo i powierzchniowo znieczulające. Poza tym, wśród sprzętów jednorazowego użytku w trakcie wizytacji powinny znajdować się: rękawiczki, zestaw typu motylek, wenflony, igły, strzykawki, cewniki Foleya, środki opatrunkowe oraz infuzor bakteryjny.
Leczenie paliatywne w domu
W związku z brakiem środków finansowych niezbędnych do zapewnienia wykwalifikowanego zespołu specjalistów lub z innych pobudek opieka paliatywna może być sprawowana w domu. Jednak, jeżeli chodzi o kwestie finansowe, istnieje także możliwość ubiegania się o refundację NFZ.
Dofinansowanie z Narodowego Funduszu Zdrowia przeznaczone jest dla pacjentów paliatywnych z zaawansowanymi, niekwalifikowanymi do leczenia chorobami nowotworowymi oraz przy innych przewlekłych schorzeniach postępujących lub zagrażających życiu. W celu ubiegania się o możliwość opieki paliatywnej w domu na NFZ należy zarejestrować chorego w wybranym ośrodku poprzez złożenie poniższych dokumentów:
- dokumentu potwierdzającego tożsamość pacjenta;
- dokumentacji medycznej z poprzedzającego wniosek okresu;
- skierowania od lekarza rodzinnego lub lekarza z oddziału szpitalnego;
- aktualnego dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie zdrowotne.
Leczenie paliatywne w domu opiera się na wizytach pielęgniarki minimum dwa razy w tygodniu oraz lekarza w najmniejszym wymiarze dwa razy w miesiącu. Liczba wizytacji uzależniona jest od stanu pacjenta. W przypadku pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta paliatywnego należy zgłosić to telefonicznie, a częstotliwość wizyt zostanie dopasowana do indywidualnych potrzeb chorego.
Opieka paliatywna w ośrodku
Opieka paliatywna może także odbywać się całodobowo w placówkach stacjonarnych. Należy jednak pamiętać, że pobyt chorego w ośrodku opieki paliatywnej jest odpłatny. Dla osób, które nie mogą zajmować się chorym w stanie paliatywnym samodzielnie w domu i nie stać ich na opłacenie hospicjum, rozwiązaniem jest dofinansowanie NFZ. Placówka musi mieć podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia oraz wolne miejsce w ramach umowy z NFZ. Niestety, liczba miejsc jest ograniczona.
W przypadku korzystania z pobytu w ośrodkach medycyny paliatywnej na NFZ wszystkie świadczenia medyczne odbywają się bezpłatnie. Należy jednak pamiętać, że w celu korzystania z środków Narodowego Funduszu Zdrowia, pacjent paliatywny musi posiadać ważne ubezpieczenie zdrowotne.
Zobacz także:
- Opieka nad osobami starszymi – jak pomóc seniorowi w domu?
- Skala Barthel – jak wygląda i jak przebiega ocena sprawności pacjenta?
- Dom opieki – jak wybrać i dostać się do domu opieki społecznej?
- Materac przeciwodleżynowy – komfort i bezpieczeństwo pacjentów leżących
- Otępienie – objawy i przyczyny. Jak leczyć otępienie starcze?
