Cukier coraz częściej uznaje się za wroga ludzkiego zdrowia. Nazywany potocznie „białą śmiercią” prowadzi nie tylko do otyłości, lecz także do wielu poważnych chorób. Z tego względu konsumenci i producenci żywności coraz częściej sięgają po jego zdrowsze i mniej kaloryczne zamienniki. Jednym z nich jest właśnie mannitol. Co to za związek i jakie posiada właściwości?

Co to jest mannitol?

Mannitol, zwany także mannitem, to organiczny związek chemiczny – polihydroksylowy alkohol cukrowy. Co oznacza ta skomplikowana nazwa? Mówiąc najprościej, jest to słodzik oraz lekarstwo. Występuje naturalnie, np. w wodorostach i jesionie mannowym. Można spotkać go w dwóch formach oznaczanych literami D i L. 

Mannitol (E421) wytwarza się przez uwodornienie cukru inwertowanego, sacharozy lub roztworów glukozy, fruktozy bądź mannozy. Trawi się w taki sam sposób jak sorbitol. Na potrzeby przemysłu spożywczego produkuje się go laboratoryjnie i jest produktem półsyntetycznym.

Odkrycie mannitolu

To osiągnięcie przypisuje się francuskiemu farmaceucie o imieniu Joseph Loius Prous. W 1806 roku odkrył nie tylko mannitol, lecz także leucynę, gliadynę i hordeinę. Naukowiec pozyskał słodzik z soku kory jesiona mannowego – drzewa rosnącego w Europie Południowej i Azji Mniejszej. Mannitol dostępny w dzisiejszych czasach rzadko pochodzi z tej rośliny. Jego syntetyczna wersja jest znacznie tańsza do wyprodukowania.

Zobacz też:
Naturalne spalacze tłuszczu prosto z Twojej kuchni!

D-mannitol – właściwości

Oprócz tego, że d-mannitol ma słodki smak, to także doskonale wiąże wilgoć. Jest też bogatym źródłem dobrze przyswajalnego węgla. Podawany dożylnie zwiększa ciśnienie osmotyczne płynu pozakomórkowego. Z tego powodu w większych stężeniach chętnie stosuje się go w medycynie.

W mniejszej ilości, jest dodawany do produktów typu „light”. Posiada tylko 1,5 kcal na 1 gram produktu. Jest w 65% tak słodki jak sacharoza (biały cukier), natomiast jego indeks glikemiczny wynosi 0. Z tego powodu może mannitol być stosowany w żywności przeznaczonej dla cukrzyków oraz w dietach odchudzających.

Stosowany do pasty do zębów i gumy do żucia, daje efekt przyjemnego chłodzenia. Jest też używany w kosmetykach, w których służy jako środek nawilżający i regenerujący. W słodyczach i nabiale zapobiega zbrylaniu i działa jako wypełniacz.

Mannitol E421 w żywności

Mannitol jest używany jako niskokaloryczny słodzik w żywności dietetycznej. Słabo wchłania się w jelitach i nie działa na organizm tak jak cukier. Uznaje się go za produkt bezpieczny, choć spożyty w nadmiernych ilościach może podrażnić żołądek i jelita. W skrajnych przypadkach powoduje biegunkę i zaburzenie prawidłowego funkcjonowania nerek.

D-mannitol zwiększa poziom glukozy we krwi w mniejszym stopniu niż sacharoza. Posiada niski indeks glikemiczny, dlatego dla cukrzyków jest bezpieczniejszy niż zwykły cukier. Ze względu na swoje unikalne higroskopijne właściwości, bywa dodawany do:

  • twardych cukierków,
  • suszonych owoców,
  • gum do żucia,
  • słodyczy,
  • tabletek przeznaczonych do żucia.

Mannitol – lek

W formie leku mannitol jest przeważnie podawany jako zastrzyk. Na efekty trzeba czekać około 15 minut i utrzymują się one nawet do 8 godzin. D-mannitol ma przede wszystkim właściwości moczopędne. Używa się go jako leku na:

  • uszkodzenie nerek w skąpomoczu,
  • zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe,
  • zatrucia – poprzez zwiększenie wydalania moczu i sprawniejsze usuwanie trucizn,
  • nowotwory mózgu – eksperymentalnie, jako zwiększenie skuteczności chemioterapii poprzez otwarcie bariery krew–mózg.
Zobacz też:
Ciasto z cukinii – zdrowa i pyszna przekąska

D-mannitol – przeciwwskazania i skutki uboczne

Nie powinieneś zażywać mannitolu, jeżeli cierpisz na:

  • bezmocz,
  • obrzęk płuc,
  • czynne krwawienie wewnątrzczaszkowe,
  • silne odwodnienie,
  • uszkodzenie nerek,
  • niewydolność serca,
  • zastój płucny – szczególnie jako reakcja na podanie mannitolu.

Zachować ostrożność powinny też osoby, u których stwierdzono:

  • hiperwolemię,
  • niewydolność nerek,
  • niedrożność dróg moczowych,
  • zagrożenie niewydolnością serca.

Pacjenci z zaburzeniem czynności nerek powinni najpierw zastosować próbną, niedużą dawkę mannitolu. Jeśli nie wystąpi żadna reakcja niepożądana – można wprowadzić go w diecie lub w formie leczenia. W przypadku pogorszenia się stanu zdrowia, należy jak najszybciej zaprzestać jego stosowania.

Po przedawkowaniu mannitolu występują następujące zjawiska:

  • nadmierne wydalanie sodu, potasu i chlorków,
  • obrzęk płuc,
  • zatrucie wodne,
  • gorączka,
  • zaburzenia oddawania moczu,
  • bóle głowy,
  • nudności i wymioty.

Są to jednak działania niepożądane w przypadku nieprawidłowego stosowania mannitolu w formie leku. Jeśli używasz go tylko w niewielkiej ilości jako słodzika do żywności – dolegliwości te zdecydowanie ci nie zagrażają.

Mannitol – gdzie można go kupić?

D-mannitol raczej nie jest dostępny na polskich półkach sklepowych. Jeśli zależy ci na tym zamienniku cukru, warto rozejrzeć się w sklepach internetowych. Nie zaleca się kupowania leków z mannitolem na własną rękę, natomiast jego niewielkie ilości dodane do żywności są jak najbardziej bezpieczne.

Mannitol – cena

Mannitol zdecydowanie nie należy do najtańszych słodzików. Jak zapewne wiesz, żaden zamiennik cukru niestety nie jest tak tani jak popularna „biała śmierć”. Wiąże się to głównie z bardziej złożonymi procesami produkcji i mniejszą dostępnością surowców na słodziki. Cena mannitolu w formie proszku waha się pomiędzy 30 a nawet około 100 zł za 100 gramów. Wszystko zależy od dostawcy oraz czystości składu.
Mannitol to substancja z dość wszechstronnym zastosowaniem. W żywności stosowany jest jako słodki i mniej kaloryczny zamiennik cukru. Możesz też kupić go w formie proszku do samodzielnego użycia. Dzięki swoim unikalnym właściwościom znalazł też zastosowanie w kosmetyce i medycynie. D-mannitol to związek bezpieczny dla zdrowia. Pamiętaj, że przy jego spożywaniu należy zachować umiar. W przeciwnym razie mogą wystąpić działania niepożądane.

Zobacz też:
Uzależnienie od jedzenia – przyczyny i objawy. Jak można je pokonać?

Zobacz także:

O autorze

Magdalena Złoczewska

Magister filologii angielskiej i pisarka z zamiłowania i zawodu. Swoje artykuły i tłumaczenia zaczęła publikować na papierze i w sieci już w 2017 roku. Zależy jej na tworzeniu wiarygodnych, ciekawych i wartościowych treści, które pomogą czytelnikom zdrowo żyć i dokonywać rozsądnych wyborów. Pasjonuje się podróżami, sztuką i poznawaniem świata. Fitness, zdrowe odżywianie i ekologia to tematy szczególnie bliskie jej sercu. Wiedzę zdobywa na szkoleniach, konferencjach, z literatury i po prostu – z życia.

Zobacz wszystkie artykuły