PCOS – dieta stanowi podstawę leczenia zespołu policystycznych jajników. Każda kobieta, która boryka się z tym problemem, zdaje sobie sprawę z tego, jak trudno utrzymać odpowiednią wagę. Dlatego wiele z nich (słusznie) korzysta z porad dietetyka, który starannie dobiera produkty, aby ograniczyć podaż zbędnych węglowodanów, zmniejszyć stężenie glukozy we krwi lub włączyć odpowiednią suplementację, jednocześnie zapewniając sytość. Taka konsultacja może być szczególnie ważna w przypadku insulinooporności. Mimo to są pewne zasady, które bezwzględnie należy wykluczyć i włączyć do dietoterapii PCOS.
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome) jest szeroko rozpowszechnioną patologią o charakterze endokrynologicznym, obejmującą różne narządy, przede wszystkim podwzgórze, przysadkę mózgową, jajniki, nadnercza i trzustkę. Najczęściej występuje u 10% populacji kobiet. Zazwyczaj dotyka kobiety w wieku przedmenopauzalnym.
Wiele młodych kobiet może nawet nie wiedzieć, że mają policystyczne jajniki, dopóki nie planują zajść w ciążę. Główną przyczyną jest brak równowagi hormonalnej ze zwiększoną produkcją LH (lutropiny) i androgenów. Ryzyko patologii wzrasta wraz z predyspozycją genetyczną, zwłaszcza jeśli matka i babcia miały podobne problemy.
Układy i narządy człowieka funkcjonują harmonijnie dzięki regulacji neurohumoralnej, więc przewlekły stres, procesy zapalne, a nawet zmiana klimatu mogą wywołać PCOS. Nastoletnie dziewczęta powinny zwracać uwagę na obecność np. zapalenia migdałków, ponieważ migdałki są blisko spokrewnione z jajnikami.
PCOS a insulinooporność
Normalnie insulina jest wytwarzana w trzustce w ilości wystarczającej do utrzymania fizjologicznego poziomu glukozy we krwi. Insulina ułatwia wnikanie glukozy (głównego źródła energii) do komórki. Przy insulinooporności zmniejsza się wrażliwość tkanek na insulinę, przez co glukoza nie może przedostać się do komórki i jej stężenie we krwi wzrasta, podczas gdy komórki odczuwają głód energetyczny („głód w obfitości”). Nadmiar insuliny wpływa na metabolizm cholesterolu, nasila powstawanie wolnych kwasów tłuszczowych, aterogennych lipidów, a także prowadzi do rozwoju miażdżycy i nadciśnienia.
U kobiet insulinooporność objawia się zespołem policystycznych jajników (PCOS), któremu towarzyszą nieregularne cykle miesiączkowe, bezpłodność i hirsutyzm (nadmierny owłosienie typu męskiego).
Z czasem rezerwy trzustki wyczerpują się. Komórki odpowiedzialne za wydzielanie insuliny, pracujące przez długi czas z przeciążeniem, obumierają, w konsekwencji rozwija się cukrzyca.
Głównym objawem insulinooporności w organizmie jest występowanie otyłości, w której nadmiar tkanki tłuszczowej odkłada się głównie w jamie brzusznej i górnej części ciała – otyłość brzuszna (dieta jest tu niezbędna). Zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej jest podstawą leczenia tego zespołu i prowadzi do powrotu wrażliwości komórek organizmu na działanie insuliny.
Objawy PCOS
Czy zauważyłaś, że zespół policystycznych jajników nazywany jest „zespołem”, a nie chorobą? Objawy mogą być różnorodne i nieoczywiste. W każdym jajniku pojawia się wiele pęcherzyków antralnych (jajniki wielopęcherzykowe), ale nie ma pęcherzyka dominującego, więc owulacja nie występuje, więc zajście w ciąże staje się bardzo trudne. Za klasyczny opis objawów tego zespołu uważa się:
- nieregularny cykl menstruacyjny;
- przewlekły brak owulacji – brak owulacji podczas kilku cykli menstruacyjnych z rzędu;
- charakterystyczny obraz ultrasonograficzny – powiększone jajniki z 10 lub więcej pęcherzykami antralnymi zlokalizowanymi na obwodzie (objaw „naszyjnikowy”), pogrubione torebki jajnikowe;
- hirsutyzm – nadmierne owłosienie w typie męskim, trądzik, wysypka na skórze;
- obrzęk gruczołów sutkowych, wydzielina z gruczołów sutkowych po naciśnięciu (hiperprolaktynemia);
- nadwaga, otyłość lub niedowaga;
- bezpłodność.
Obecność dwóch z powyższych objawów wskazuje na prawdopodobieństwo, że masz PCOS. Mogą to być np. hiperandrogenizm i brak owulacji przy prawidłowym obrazie USG lub charakterystyczne zmiany w USG i hiperandrogenizm na tle owulacji itp. Ostateczna diagnoza jest stawiana po dokładnym badaniu i wywiadzie.
PCOS – dieta
Objawy PCOS można kontrolować za pomocą zmiany stylu życia i odpowiedniej diety. Jeśli zwiększenie aktywności fizycznej może być zbyt trudne, bo masz np. siedzącą pracę z domowego biura, to odżywianie jest czymś, co całkowicie zależy od ciebie. W niektórych przypadkach pomocna jest dieta bez laktozy, a czasami pacjentki cierpią również na nietolerancję glutenu, czyli chorobę o nazwie celiaklia – dieta bezglutenowa jest często wskazywana jako odpowiednia przy zespole policystycznych jajników. Posiłki powinny być regularne, najlepiej pięć: śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek i kolacja.
Błonnik w jadłospisie PCOS
Przede wszystkim musisz zwiększyć spożycie błonnika. Wykazuje on wiele korzyści zdrowotnych, między innymi pomaga obniżyć poziom cukru we krwi i kontrolować wagę. Najlepszym źródłem błonnika pokarmowego są świeże owoce i warzywa. Oprócz błonnika dostarczają również wiele witamin, składników mineralnych nie zapominaj także o właściwej podaży białka w diecie.
Warto również stosować więcej produktów, które mają właściwości przeciwzapalne. Są to tłuste ryby, zielone warzywa liściaste, pomidory, jagody, orzechy, oliwa z oliwek oraz kurkuma.
Aby kontrolować poziom cukru (szczególnie ważne przy cukrzycy), należy wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym. Pokarmy o wysokiej zawartości białka, takie jak kurczak lub rośliny strączkowe, będą również odpowiednie dla kobiet z PCOS.
Główne produkty diety w PCOS:
- chude mięso (kurczak, cielęcina, królik);
- ryby morskie i owoce morza;
- orzechy;
- pieczywo pełnoziarniste;
- warzywa, zwłaszcza warzywa liściaste;
- owoce zamiast soków owocowych (kiwi, pomarańcze, jabłka, gruszki, śliwki, wiśnie, suszone śliwki itp.);
- tłuszcze roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy;
- kasze: gryczana, jaglana, owsiana, mazurska;
- rośliny strączkowe;
- produkty mleczne o średniej zawartości tłuszczu (do 3,5%).
Czego unikać w diecie przy PCOS?
Istnieją również produkty, które nie są wskazane w diecie pacjentek z PCOS, ponieważ ich spożycie będzie powodować wzrost masy ciała, cholesterolu i insuliny we krwi. Dlatego w trakcie leczenia PCOS należy unikać:
- żywności typu fast food;
- kwasów tłuszczowych trans;
- mąki pszennej oczyszczonej;
- odtłuszczonych produktów mlecznych;
- słodyczy;
- słodkich napojów gazowanych i przetworzonych soków;
- białego pieczywa;
- soli;
- rozgotowanych produktów (kasz, makaronów, warzyw);
- białego ryżu.
Jednym z głównych czynników leczących zespół policystycznych jajników jest zdrowa dieta, która sprzyja regulacji zaburzeń metabolicznych i zapobiega nadmiernej masie ciała. W diecie osób z zespołem PCOS powinny znaleźć się potrawy o niskim indeksie glikemicznym, oparte na białku, błonniku pokarmowym i nasyconych kwasach tłuszczowych. W niektórych przypadkach może okazać się, że niezbędna jest dodatkowa suplementacja.
Zobacz także:
- Insulinooporność – dieta podstawą leczenia
- Dieta low carb – na czym polega? Poznaj zasady żywienia
- Otyłość brzuszna – dieta na brzuch i wstydliwą oponkę
- Dieta Montignaca – łatwe odchudzanie. Nie licz kalorii, jedz produkty o niskim indeksie glikemicznym! Przykładowy jadłospis
- Choroba XXI wieku, czyli Zespół Suchego Oka
