Czym są poliole? Czy cukier alkoholowy jest dobrą alternatywą dla białego cukru?

Poliole to inaczej cukry alkoholowe lub alkohole wielowodorotlenowe, zwane także polihydroksylowymi. Gdzie mogą być używane i jakie mają właściwości? Dowiedz się, czy naprawdę są zdrowszą alternatywą dla zwykłego cukru.

Chociaż te nazwy mogą brzmieć nieco obco, z pewnością kojarzymy przynajmniej niektóre z nich. Dobrym przykładem jest tutaj ksylitol, który nieustannie pojawia się w przepisach na zdrowsze lub „fit” desery. Podobnie sprawa ma się z erytrolem. Dowiedz się, jakim właściwościom te substancje zawdzięczają swoją niesłabnącą popularność.

Cukier alkoholowy – czym jest?

Alkohole cukrowe mogą całkowicie zastąpić takie substancje słodzące jak np. sacharoza i fruktoza. Umożliwiają skuteczne ograniczenie syropu glukozowo-fruktozowego, którego niestety spożywa się zwykle zbyt dużo. W smaku są one podobnie słodkie. Natomiast posiadają znacznie mniejszą kaloryczność niż cukier. Organizm trawi je też w nieco inny sposób. Metabolizm polioli rozpoczyna się już w jamie ustnej. Alkohole wielowodorotlenowe nie fermentują.

Konsekwentnie, nie przyczyniają się do próchnicy zębów. Co więcej, mają działanie antybakteryjne.

Poliole – rodzaje

Oto główne rodzaje polioli:

• ksylitol. Jest to jeden z popularniejszych polioli, znany także jako cukier brzozowy. Otrzymywany jest z unikalnej substancji z wnętrza tego drzewa. Doskonale rozpuszcza się w wodzie. Posiada indeks glikemiczny wysokości 13, a w smaku równa się 90% słodkiego smaku tradycyjnego cukru. Ma zaledwie 2,4 kalorie w jednym gramie. Jeśli spożyjesz powyżej 30 gramów, może spowodować to biegunkę. Dzięki swoim unikalnym właściwościom ksylitol jest powszechnie używany do produkcji miętowych gum, produktów do utrzymania higieny jamy ustnej i płukanek do gardła. Ma działanie przyspieszające leczenie i zwalczające infekcje;
• syrop maltitolowy. Maltitol na etykietach żywności opisywany jest symbolem E965. Jest to naturalna substancja, obecna m.in. w figach i zbożu. Syrop maltitolowy jest absorbowany przez organizm tylko mniej więcej w połowie spożytej ilości. Posiada wartość odżywczą wynoszącą zaledwie 3 kalorie w jednym gramie. Jego indeks glikemiczny to 39. Słodkość oscyluje około 80-90% wartości sacharozy. Często używa się go m.in. do wyrobu lodów, ciastek, serników, czy też batonów proteinowych;
• erytrytol. Ten poliol praktycznie nie zawiera kalorii. Naturalnie spotyka się go w niektórych owocach i sosie sojowym. Twój układ pokarmowy w ogóle go nie trawi. Jego indeks glikemiczny wynosi 0. Erytrytol potrafi znacznie zmniejszyć ryzyko nadciśnienia tętniczego. Powyższe dwie właściwości sprawiają, że jest to najlepszy poliol przy cukrzycy i chorobach sercowo-naczyniowych;
• laktitol. Substancja ta jest oznaczana jako E966. Ma znacznie mniejszą słodkość od cukru, bo zaledwie 30-40% słodkości sacharozy. Ten cukier alkoholowy nie występuje naturalnie. Wytwarza się go syntetycznie, poprzez uwodornienie laktozy. Zawiera około 2 kalorie na 1 g, a jego indeks glikemiczny wynosi 6. Jest zalecany osobom cierpiącym na IBS. Obniża poziom amoniaku i toksycznych substancji w jelitach. Co więcej, substancje wytwarzane podczas jego trawienia skutecznie odżywiają nabłonek jelitowy;
• sorbitol. Znajdziesz go chociażby w suszonych śliwkach, gruszkach, czy czereśniach. Jego słodkość odpowiada mniej więcej połowie tak smaku cukru. Ma 250 kcal w 100 gramach, a jego indeks glikemiczny to 9. W przemyśle spożywczym dodawany jest m.in. do wypieków, dżemów i lodów. W dużych ilościach może mieć negatywny wpływ na pracę nerek. Działa jednakże korzystnie na nabłonek jelit;
• mannitol. Trawi się w sposób podobny do sorbitolu. Ma jednak mniej kalorii (150 kcal/100 g) i niższy indeks glikemiczny (0). Cechują go właściwości stymulujące przemieszczanie wody z komórek organizmu do obszaru międzykomórkowego. Jest to substancja przydatna dla osób cierpiących na padaczkę. Mannitol podawany dożylnie, znacznie redukuje aktywność epileptyczną;
• izomalt. Ten cukier alkoholowy składa się z glukozy i mannitolu. Zawiera 2,1 kcal na 1 g oraz indeks glikemiczny wynoszący 9. Jest aż o połowę mniej słodki od cukru. Stosuje się go jako dodatek do preparatów probiotycznych.

Poliole – zastosowanie

Cukier alkoholowy znalazł swoje zastosowanie w przemyśle spożywczym oraz medycynie. Używa się go jako stabilizatora szczepionek, przeciwciał i roztworów. Poliole stosowane są w celu ochrony preparatów czerwonokrwinkowych. Jak widać, nie są to tylko słodkie zamienniki cukru. W żywności używane są też jako stabilizatory oraz surowce do produkcji pralin, oraz lukru. 

Oczywiście zastosowanie, z jakim najczęściej spotka się laik, to właśnie to związane z przemysłem spożywczym. Cukry alkoholowe są często używane zamiast cukru przez osoby, które chcą wyeliminować go ze swojej diety, ale nie chcą rezygnować ze słodkiego smaku. Warto pamiętać w takich przypadkach, że w przeciwieństwie do słodzików nie są one całkowicie pozbawione kalorii. Ponadto, uważa się, że substancje słodzące nie są całkowicie skuteczne w walce z otyłością.

Poliole a cukrzyca

Cukier alkoholowy jest dobrym słodzikiem dla diabetyków. Poliole mają niski indeks glikemiczny. Jednak należy uważać z ich nadmiernym stosowaniem. Osoby chore na cukrzycę, które są nieleczone lub leczone niewłaściwie, mogą odczuwać niekorzystne działanie polioli na ich organizm. Jeśli jesteś jedną z takich osób, prawdopodobnie masz obniżone stężenie insuliny we krwi. W takim przypadku twoja wątroba może przekształcić niektóre cukry alkoholowe w glukozę. 

Alkohole wodorotlenowe – przeciwwskazania

Poliole są absorbowane przez twój organizm jedynie w niewielkim procencie. W większości są fermentowane w jelicie grubym. Nie powinieneś ich spożywać, jeżeli cierpisz na zespół jelita drażliwego. Dieta stosowana przy IBS całkowicie wyklucza cukier alkoholowy.

Nie ma praktycznie żadnych przeciwwskazań, co do spożywania polioli przez osoby zdrowe. Nie została też naukowo potwierdzona żadna maksymalna dawka tych substancji. Jednak producenci zalecają pewną ilość, której warto przestrzegać. Pamiętaj, że niektóre poliole mogą mieć działanie przeczyszczające po spożyciu ich większej ilości. Wśród ludzi podatnych na uciążliwe zaparcia, może być to efekt korzystny. Unikaj jednak długotrwałego, nadmiernego spożycia. Może to podrażnić twój przewód pokarmowy.

Jeśli chcesz wprowadzić alkohole wielowodorotlenowe do swojej diety, postaraj się robić to stopniowo. Zacznij od małej ilości, aby przyzwyczaić do nich swój organizm. Następnie, z tygodnia na tydzień, zwiększaj dawkę. W ten sposób poliole z pewnością ci nie zaszkodzą.

Zobacz także:

• Czy maltitol jest bezpieczny dla zdrowia? E965 – lepszy zamienniku cukru?
• Czym można posłodzić herbatę? Jeśli nie cukier, to co? Poznaj zdrowe zamienniki!
• Tagatoza i maltitol – czy znasz te zamienniki cukru?
• Cukier kokosowy – zdrowy hit czy modny kit? Sprawdź, jaki ma indeks glikemiczny i czy może zastąpić biały cukier
• Do czego wykorzystuje się izomalt? Wszystko, co musisz wiedzieć o tym alternatywnym słodziku