Celiakia? Dieta pomoże ci z nią żyć, tylko musisz ją dobrze opracować. Ostatnio coraz więcej mówi się o nowych modnych dietach, jednak eliminacja glutenu w trakcie celiakii jest obowiązkowa. Nie jest to kolejna cudowna dieta odchudzająca, tylko praktyczna metoda walki z chorobą. Na czym polega?

Celiakia, czyli alergia na gluten

Celiakia (choroba trzewna, enteropatia glutenozależna) jest chorobą autoimmunologiczną, występującą u osób z genetycznymi predyspozycjami do tej przypadłości. Wówczas pod wpływem białek niektórych roślin zbożowych (pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa) dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Białka tych zbóż mają swoje własne nazwy, ale zwyczajowo łączy się je pod ogólnym terminem: gluten. Celiakia charakteryzuje się uporczywą, trwającą przez całe życie nietolerancją glutenu, która nie znika z upływem czasu, a leczenie nigdy nie wyeliminuje całkowicie jej objawów.

Choroba trzewna może pojawić się zarówno w dzieciństwie, jak i u dorosłych. Stosunek chorych kobiet do mężczyzn wynosi 2:1. Celiakia często przebiega bez objawów gastroenterologicznych, co utrudnia jej rozpoznanie. Szczególnie wysokie ryzyko występuje u krewnych pierwszej i drugiej linii, którzy wykazują tzw. powiązaną patologią (na przykład różne choroby autoimmunologiczne, cukrzyca typu I, lub zespół Downa).

Zobacz też:
Dieta online – indywidualna dieta dla każdego

Objawy celiakii

Objawy kliniczne celiakii są dość różnorodne, a choroba występuje w rozmaitych postaciach.

  1. Postać typowa („klasyczna”) – rozwija się w każdym wieku, objawia się ciężką biegunką z materią polifekalną, stolcem tłuszczowym, niedokrwistością, zespołem złego wchłaniania z zaburzeniami metabolizmu. Występuje obecnie rzadko – w 10-30% przypadków celiakii.
  2. Postać nietypowa (najczęstsza) – charakteryzuje się przewagą pozajelitowych objawów choroby w obrazie klinicznym (na przykład zespół krwotoczny, niedokrwistość, zaburzenia endokrynologiczne) bez lub ze słabymi objawami klinicznymi przewodu pokarmowego; występuje u osób z towarzyszącą patologią.
  3. Postać utajona – występuje subklinicznie (w 5-10% przypadków) i pojawia się przypadkowo. Błona śluzowa jelita cienkiego pozostaje z reguły niezmieniona morfologicznie. Atrofia i objawy kliniczne choroby mogą wystąpić w odpowiedzi na intensywne obciążenie organizmu glutenem.

Najczęściej pojawiające się objawy nadwrażliwości na gluten

Do takich symptomów należą:

  • biegunka;
  • niestrawność;
  • bóle brzucha;
  • nudności i wymioty;
  • zmniejszony apetyt;
  • zaburzenia psychoemocjonalne (lęk, depresja itp.);
  • niewystarczający przyrost masy ciała (u dzieci);
  • neuropatia;
  • osteoporoza;
  • niedobór odporności;
  • anoreksja;
  • objawy alergiczne (skaza, wysypki alergiczne, katar sienny);
  • przerzedzenie włosów;
  • opryszczkowe zapalenie skóry;
  • pobudzenie psychomotoryczne;
  • choroby autoimmunologiczne (cukrzyca typu I, tyreotoksykoza, autoimmunologiczne zapalenie wątroby);
  • konwulsje;
  • reumatyzm;
  • krwawienie z jelit;
  • wzdęcia.

Leczenie celiakii

Jedyną metodą leczenia i profilaktyki powikłanej celiakii jest ścisła i dożywotnia dieta bezglutenowa. Jednak jej przygotowanie wciąż jest uciążliwe, bowiem wymaga ona wykluczenia tradycyjnie powszechnie stosowanych zbóż – źródeł glutenu oraz ograniczone możliwości ich odpowiedniego zastąpienia. Nie ma wielu krajowych produktów bezglutenowych, a wybór produktów zagranicznych jest ograniczony.

Zobacz też:
Dieta niskotłuszczowa – przykładowy jadłospis w diecie, przeciwwskazania

Na czym polega dieta bezglutenowa?

Ścisła dieta bezglutenowa przez całe życie jest jedynym niezbędnym sposobem leczenia celiakii. Oznacza to, że pacjent musi całkowicie wykluczyć z diety wszystkie produkty zawierające gluten. Ale czym on jest?

Gluten to mieszanina białek roślinnych występująca w wielu zbożach – pszenicy, jęczmieniu i życie. W diecie bezglutenowej nie zaleca się także spożywania owsa. Przestrzegając diety, należy wykluczyć nie tylko produkty wytwarzane bezpośrednio z tych zbóż, ale także wszystko, do czego są dodawane.

Produkty bezglutenowe

Następujące produkty i składniki są odpowiednie dla diety bezglutenowej:

  • ryż;
  • owoce;
  • warzywa;
  • kukurydza;
  • orzechy;
  • ziemniaki;
  • mięso;
  • soja
  • jaja;
  • kasza gryczana
  • nabiał;
  • kasza jaglana;
  • gryka;
  • masło;
  • smalec;
  • olej roślinny;
  • masła orzechowe;
  • proso;
  • woda gazowana;
  • amarantus;
  • herbata;
  • kawa (w ziarnach);
  • rośliny strączkowe;
  • wino;
  • alkohol z surowców bezglutenowych.

Oznaczenie przekreślonego kłosa

Na rynku są dostępne produkty i składniki bezglutenowe, które mogą mieć następujące oznakowania: „produkt bezglutenowy”, „nie zawiera glutenu”, „odpowiedni dla diety bezglutenowej”, „dla chorych na celiakię” może mieć również symbol przekreślonego kłosa.

Co wykluczyć z diety bezglutenowej?

Rodzaje produktów, których nie powinny jeść osoby chore na celiakię:

  • Zboża zawierające gluten: kasza manna, pszenica, kuskus, płatki owsiane, orkisz.
  • Mąka pszenna, żytnia i otręby.
  • Mieszanki mleczne dla niemowląt na bazie pszenicy, kaszy manny i płatków, „mieszanek zbożowych”, herbatników rozpuszczalnych dla dzieci itp.
  • Żywność uzupełniająca dla dzieci: posiłki dla niemowląt z mięsem, rybami, warzywami, owocami, jogurtem, śmietaną itp. z dodatkiem mąki pszennej lub kaszy manny.
  • Wyroby piekarnicze: chleb, produkty suche, krakersy, ciastka, bułeczki, pączki, drożdżówki, bułki, ciasta, ciastka i inne wyroby cukiernicze.
  • Makarony.
  • Półprodukty mięsne i rybne: kiełbasa gotowana, kiełbasy, półprodukty kotlety itp., mięso mielone i produkty rybne, knedle, knedle, serniki, konserwy w sosie pomidorowym, sosy do dań mięsnych i rybnych na mące pszennej, mące i bułce tartej.
  • Napoje: kwas chlebowy, piwo.
  • Wiele leków w tabletkach może zawierać gluten jako wypełniacz.
Zobacz też:
Dieta Dąbrowskiej, czyli post warzywno-owocowy. Na czym polega i dlaczego jest tak kontrowersyjna?

Lista produktów zawierających ukryty gluten

Mamy również do czynienia z tak zwanym „ukrytym glutenem”. Składniki zawierające gluten mogą występować w składzie produktów przemysłowych w postaci dodatków – zagęstników, środków spulchniających, stabilizatorów itp. (jogurty, zagęszczone zupy błyskawiczne itp.). Wymienione produkty muszą być wykluczone z diety pacjentów z celiakią. Oto produkty, które zawierają ukryty gluten:

  • kiełbasy;
  • półprodukty z mięsa mielonego i ryb;
  • konserwy mięsne i rybne;
  • niektóre przetwory warzywne i owocowe, m.in. do jedzenia dla niemowląt;
  • przeciery pomidorowe, ketchupy;
  • niektóre rodzaje octów i dressingów do sałatek, gotowe musztardy, majonez;
  • sosy sojowe, ostrygowe, rybne;
  • gotowe mieszanki startych przypraw;
  • niektóre rodzaje lodów, jogurty, twarogi i pasty, serki topione, margaryny ze stabilizatorami zawierającymi gluten;
  • zagęszczone zupy suche, kostki bulionowe, gotowe zupy w torebkach i puszkach;
  • błyskawiczne purée ziemniaczane;
  • chipsy ziemniaczane i kukurydziane;
  • mrożony ziemniak – „frytki”;
  • napoje „kawowe”, np. „kawa zbożowa”;
  • niektóre rodzaje herbat, kaw i mieszanek kakaowych do szybkiego przygotowania;
  • kwas chlebowy i piwo;
  • płatki kukurydziane z użyciem melasy jęczmiennej;
  • imitacje owoców morza – „paluszki krabowe”, „mięso kraba” i inne;
  • cukierki karmelowe, sojowe i czekoladowe z nadzieniem, lizaki, słodycze orientalne, konfitury produkcji przemysłowej;
  • niektóre dodatki do żywności (barwnik annatto E160b, barwniki karmelowe E150a-E150d, maltol E636, maltol etylowy E637, izomaltol E953, maltitol i syrop maltitolowy E965).

Dieta w celiakii podobnie jak dieta bez laktozy nie jest kolejnym modnym trendem odchudzającym, a stylem życia eliminującym nieprzyjemne dolegliwości nietolerancji pokarmowej. Główną zasadą stosowania diety bezglutenowej jest uważne zapoznawanie się z informacją o składzie produktu na opakowaniu. Jeśli producent nie wskaże jednoznacznie użytego surowca, w tym przypadku może to być jedno ze zbóż, pacjent z celiakią nie powinien korzystać z tego produktu.

Zobacz też:
Dieta przy Helicobacter pylori – leczenie zakażenia. Jaką stosować dietę? Co jeść, a czego unikać?

Zobacz także:

O autorze

Adam Zieliński

Student ostatniego roku medycyny kultywujący rodzinne tradycje i wartości związane z wykonywaniem zawodów medycznych. Chęć i możliwość niesienia pomocy innym to więcej niż profesja, to prawdziwa pasja, podobnie jak dzielenie się zdobytą wiedzą. Prywatnie mąż i tata dwuletniego letniego syna, dla którego chce być wzorem do naśladowania.

Zobacz wszystkie artykuły