Przypadłość została po raz pierwszy opisana przez niemieckiego neurologa i psychiatrę, Aloisa Alzheimera. Swoją nazwę w klasyfikacji zawdzięcza właśnie nazwisku prekursora badań.
Badania wykazały, że choroba Alzheimera wywoływana jest przez patologiczne zmiany w strukturze mózgu. Powodują one powstawanie splątków neurofibrylarnych pomiędzy komórkami obumierającymi i martwymi. W procesie, zgodnie z hipotezą amyloidową J. Hardego, wytwarzane są kilkubiałkowe złoża blaszek białka beta-amyloidu. Uniemożliwiają one prawidłowy przekaz impulsów pomiędzy synapsami komórek. System immunologiczny traktuje zjawisko jako zagrożenie, co prowadzi do usuwania uszkodzonych neuronów.
Czynniki zwiększające ryzyko i dziedziczenie alzheimera
Bezpośrednia przyczyna alzheimera nie jest znana, w przeciwieństwie do procesu rozwoju choroby. Jednak zauważalne są określone czynniki, które pokrywają się z licznymi przypadkami choroby. Na ich podstawie wnioskuje się, że uwarunkowaniem do rozwoju choroby może być w pierwszej kolejności podeszły wiek oraz mutacje genetyczne.
Przypadłość występuje znacznie częściej w przypadku kobiet, a także u osób chorujących na cukrzycę. Nie ma potwierdzenia na dziedziczenie alzheimera, ale badania wskazują na wpływ genetycznych uwarunkowań w rodzinie. W około 10-20% przypadków chorych alzheimer lub uwarunkowania zwiększające ryzyko występowały w rodzinie pacjenta.
Alzheimer – testy i wykrywanie
W celu wstępnego zdiagnozowania podejrzenia alzheimera są wykonywane testy neuropsychologiczne. Mają one na celu badanie zdolności wzrokowo-przestrzennych, konstrukcyjnych, myślenia abstrakcyjno-pojęciowego oraz umiejętności wykonawczych. Jednym z najczęściej stosowanych jest test zegara, polegający na narysowaniu przez pacjenta tarczy zegara i zaznaczenia wskazanych godzin. Osoba testowana musi wpierw zaznaczyć godzinę 3:00, a następnie 11:10. Dla chorych zadanie sprawi trudność z powodu problemów z pamięcią, koordynacją wzrokowo-ruchową oraz zaburzeń wyobraźni przestrzennej i abstrakcyjnej. Te objawy alzheimera występują najczęściej u osób z podejrzeniami choroby.
Poza testami neuropsychologicznymi wykonuje się także badania obrazowe. Chory skierowany zostaje na rezonans magnetyczny mózgu lub tomografię komputerową. Wykluczają one inne choroby pokrywające się z objawami alzheimera, jak m.in. guz mózgu, wodogłowie lub krwiak podtwardówkowy.
Choroba Alzheimera – etapy
Choroba Alzheimera rozwija się stopniowo, a postępowanie jest stosunkowo powolne. Najczęściej pierwsze objawy alzheimera widać dopiero w późniejszej fazie rozwoju. Dodatkowo objawy nie tylko nasilają się z czasem, ale także ulegają zmianom. Według klasyfikacji Barry’ego Reisberga wyróżnia się łącznie siedem etapów choroby alzheimera. Szacuję się, że okres pomiędzy przejściem na kolejne etapy zaawansowania choroby trwa kilka lat.
Etap I. Brak objawów
Pierwsze objawy alzheimera mogą być na tyle łagodne, że są niewykrywalne lub nie występować wcale. Najczęściej nic nie wskazuje na powiązania z alzheimerem, a początkowy etap jest ignorowany.
Etap II. Nieznaczne zaburzenia funkcji poznawczych
Objawy alzheimera w drugiej fazie przypominają naturalne efekty procesu starzenia się. Najczęściej pojawiają się sporadyczne zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją. Przejawiają się poprzez tymczasowe, krótkotrwałe trudności z doborem terminologii, przywoływaniem konkretnych imion czy faktów.
Etap III. Łagodne zaburzenia poznawcze
W trzeciej fazie choroby objawy alzheimera stają się wyraźniejsze, lecz nie utrudniają znacząco funkcjonowania osób chorych przy codziennych czynnościach. W tym stadium pojawiają się najczęściej łagodne zaburzenia poznawcze oraz tymczasowe zaniki pamięci. Przyjmują formę trudności z zapamiętywaniem nowych informacji i przypominaniem sobie ostatnio przyswojonych zagadnień. Kłopoty sprawiają przede wszystkim nowe czynności. Dodatkowo, może pojawiać się uczucie niepokoju.
Alzheimer objawami na trzecim etapie zaczyna zwracać uwagę najbliższego otoczenia chorego. Bliscy zauważają alarmujące zaburzenia. Chorobę na tym etapie da się już zdiagnozować poprzez badania kliniczne.
Etap IV. Umiarkowane zaburzenia funkcji poznawczych
Choroba Alzheimera etapu czwartego przypomina objawami demencję starczą. Rozwijają się trudności z poprzednich etapów, stając się bardziej zauważalne i problematyczne. Poza tym, chory ma kłopoty z planowaniem czynności, organizacją i liczeniem. Charakterystyczne dla tego etapu jest pojawianie się zaburzeń chronologii życiowej pacjenta, któremu zaczynają mieszać się fakty z życia. Chorzy są przy tym świadomi występujących problemów, co powoduje drażliwość, wahania nastrojów, uczucie przygnębienia. Stopniowo spada zainteresowanie otoczeniem.
Etap V. Średniozaawansowane zaburzenia funkcji poznawczych
Piąty etap choroby Alzheimera zmienia w dużym stopniu rytm codziennego życia chorego, który potrzebuje pomocy drugiej osoby do normalnego funkcjonowania. Chorzy mają znaczące problemy z kwestiami organizacyjnymi i planowaniem, więc potrzebują pomocy przy kompletowaniu garderoby, bieżących sprawach (np. płacenie rachunków, sprawy urzędowe).
Zaburzenia funkcji poznawczych odbijają się mocno na pamięci chorych, co powoduje poważne problemy z przywoływaniem faktów i zdarzeń. Często mylą informacje, nie pamiętając podstawowych zagadnień. Objawem alzheimera tego etapu jest zagubienie z powodu problemów z orientacją w czasie i przestrzeni. Chory nie potrafi wskazać aktualnej daty i czasu (dzień, miesiąc, pora roku, rok).
Etap piąty rozpoczyna niebezpieczne stadium dla stanu psychicznego i emocjonalnego chorych. Uczucie przytłoczenia objawami choroby nasila się. Pojawiają się stany psychotyczne i depresyjne, które mogą objawiać się zaburzeniami apetytu, apatią, silnymi wahaniami nastroju. Zdarzają się przy tym próby targnięcia się na własne życie. U cierpiących na chorobę Alzheimera etapu V może występować stan lękowy, paranoja lub wzmożona agresja. Często zdarza się, że spada zainteresowanie własnym wyglądem, co prowadzi do zaniedbywania czynności toaletowych i higienicznych.
Etap VI. Zaawansowane zaburzenia poznawcze
Uszkodzenia struktury mózgu na tym etapie są głębokie, co powoduje silne zaburzenia neurologiczne. Chorzy wymagają stałej opieki, gdyż nie są w stanie samodzielnie wykonywać podstawowych czynności, jak ubieranie, toaleta, jedzenie. Pacjenci pamiętają swoje imię, ale pozostałe informacje zlewają się w chaotyczną całość. Mylą imiona osób, wydarzenia z własnego życia, a dodatkowo nie są w stanie przyswajać najświeższych wydarzeń z otaczającego świata. Nie rozpoznają także najbliższego otoczenia.
Pierwsze objawy alzheimera szóstego stadium to zmiana osobowości chorego, u którego rozwija się stan paranoidalny. Pojawia się wzmożona podejrzliwość. Towarzyszą temu często złudzenia i omamy. Chory może mieć problemy ze snem i zaburzenia wypróżniania oraz cyklu dnia i nocy. Pojawiać się mogą odruchy kompulsywne, na przykład wykręcanie kończyn lub tymczasowy paraliż.
VII – Bardzo ciężkie zaburzenia poznawcze
Ostatnia faza uniemożliwia w pełni funkcjonowanie chorego. Staje się on niesamodzielny, tracąc możliwość wykonywania jakiejkolwiek czynności czy ruchu. Zostaje zerwany kontakt pomiędzy chorym i światem otaczającym na poziomie psychicznym oraz fizycznym. Tempo rozwoju choroby gwałtownie wzrasta na tym etapie, co prowadzi do stopniowego zanikania funkcji życiowych.
Alzheimer – leczenie i profilaktyka
Niestety, nie istnieje lek na alzheimera. Choroba jest nieuleczalna i prowadzi stopniowo do zatracenia podstawowych funkcji życiowych. Jednak w celu opóźnienia nieuniknionego końca stosuje się metody psychospołeczne oraz farmakoterapię. Metody mają na celu spowolnienie rozwoju kolejnych stadiów choroby.
Leczenie alzheimera w przypadku każdego pacjenta może się różnić w zależności od występujących objawów oraz uwarunkowań. W celu spowolnienia problemów z pamięcią i zaburzeń procesów poznawczych zaleca się ćwiczenia pamięciowe oraz częste interakcje społeczne. Na wyższych etapach choroby leki na alzheimera obejmują najczęściej środki antydepresyjne, gdyż u wielu pacjentów rozwijają się w końcowych stadiach stany psychotyczne i lękowe.
Zobacz także:
- Demencja – co to za choroba i jak się rozwija?
- Połowa ozdrowieńców po wyjściu ze szpitala cierpi na zaburzenia poznawcze i behawioralne
- Otępienie – objawy i przyczyny. Jak leczyć otępienie starcze?
- Zaniki pamięci – przyczyny i konsekwencje. Czy można się przed nimi uchronić?
- Choroba Picka – niepokojące objawy, które mogą wskazywać na to schorzenie
