Potocznie miażdżyca nazywana jest arteriosklerozą i stanowi przypadłość przewlekłą, ale możliwą do uleczenia. Występują różne rodzaje miażdżycy w zależności od obszaru organizmu, którego dotykają zmiany miażdżycowe. Możesz spotkać się z miażdżycą tętnic szyjnych, mózgu, kończyn dolnych czy nerek. Z powodu możliwości rozwoju w różnych partiach ciała objawy miażdżycy mogą przybierać odmienną formę.
Co to jest miażdżyca?
Najprościej mówiąc, miażdżyca to choroba naczyń krwionośnych. Obejmuje tętnice biodrowe, nerkowe, szyjne, wieńcowe i wpływa na zmianę ich struktury. Choroba polega na gromadzeniu się w ścianach tętnic złogów cholesterolu, który przenika do naczyń krwionośnych. To prowadzi do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego. W efekcie objawem miażdżycy jest pogrubienie i stwardnienie błony wewnętrznej tętnicy.
Zmiany w strukturze naczyń krwionośnych mogą prowadzić do rozwoju innych problemów, które są niebezpieczne dla zdrowia i życia. Jeżeli miażdżyca skutkuje uszkodzeniem śródbłonka, może wystąpić zakrzepica. Jednak najgroźniejszym następstwem choroby jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, która blokuje w sposób całkowity przepływ krwi poprzez odcięcie światła tętnicy. Nagłe niedokrwienie tkanek narządów do określonych kończyn może wywołać konieczność amputacji lub w przypadku mózgu – udar.
Miażdżyca – przyczyny
Zmiany miażdżycowe mogą być konsekwencją rozwoju innych przypadłości. Wiele czynników wpływa na stan naczyń krwionośnych. Jeżeli cierpisz na chorobę, która powoduje odkładanie się lipidów na ścianach naczyń, znajdujesz w grupie ryzyka.
Przyczyną miażdżycy może być cukrzyca, nadwaga lub otyłość. Często wtedy towarzyszy im wysoki poziom cholesterolu frakcji LDL (tego negatywnego) i niskie stężenie dobrej frakcji cholesterolu HDL, co także przyczynia się do rozwoju miażdżycy. Dodatkowo, brak aktywności fizycznej czy niewłaściwa dieta mogą przyczynić się do rozwoju choroby. Poza tym, jeżeli borykasz się z nadciśnieniem tętniczym, wysokim poziomem homocysteiny albo zwyczajnie wzmożonym stresem, również znajdujesz najprawdopodobniej w grupie podwyższonego ryzyka.
Naturalne jest także, że osoby powyżej 50. roku życia są bardziej narażone na występowanie objawów miażdżycy – pierwsze symptomy pojawiają się najczęściej w tej granicy wiekowej. Miażdżyca nie jest dziedziczna, ale można odziedziczyć uwarunkowania genetyczne, które stawiają cię w grupie ryzyka.
Objawy miażdżycy
W zależności od rodzaju miażdżycy może ona dawać różne objawy. Znaczenie ma w tym przypadku narząd, do którego z powodu zmian miażdżycowych doprowadzana jest mniejsza ilość krwi.
W przypadku miażdżycy mózgu występować będą zaburzenia widzenia i czucia, a także kłopoty z utrzymaniem prawidłowej równowagi oraz niedowład. Z kolei przy miażdżycy tętnic nerkowych pojawi się problem z niewydolnością nerek i poważnym nadciśnieniem. Objawami miażdżycy jamy brzusznej i jelit będą częste bóle brzucha, szczególnie wzmożone po posiłku. Natomiast tymczasowe niedowłady, dezorientacja i zawroty głowy czy uczucie rozbicia mogą sygnalizować miażdżycę tętnic szyjnych.
Miażdżyca – powikłania i skutki
Miażdżyca jest przypadłością przewlekłą. W wielu przypadkach powoduje powikłania, jako że nieprawidłowość funkcjonowania naczyń krwionośnych utrzymuje się przez dłuższy czas. W efekcie zmian miażdżycowych występują zaburzenia w przepływie krwi w narządach, co może prowadzić do choroby niedokrwiennej, np. serca. Może to być między innymi choroba wieńcowa czy dusznica bolesna. Poza tym ograniczony przepływ krwi do serca może wywołać zaburzenia rytmu bicia serca, a nawet zawał.
Z kolei gdy objawy miażdżycy obejmują mózg, pojawia się zagrożenie udaru. Miażdżyca tętnic jelit i nerek prowadzi najczęściej do chorób nerek i niewydolności, a także problemów z układem trawiennym.
Do najczęstszych skutków miażdżycy należą jednak niewydolność krążenia oraz pojawianie się zatorów w tętnicach.
Miażdżyca nóg
Jedną z najczęściej występujących odmian choroby jest miażdżyca nóg. Przyczyną miażdżycy tętnic kończyn dolnych jest tworzenie się w wyniku zaburzeń naczyń krwionośnych blaszek miażdżycowych. Objawia się ona najczęściej problemem z krążeniem, przez co nogi są blade i zimne. Występuje także ból lub skurcz ud czy łydek. Możesz również doznawać bólu, drętwienia czy skurczy w stopach. Dość typowe będzie także uczucie ciężkości w kończynach dolnych. Zmianami miażdżycowymi nóg mogą być także sinienie, owrzodzenia oraz obrzęk.
Miażdżyca nóg jest o tyle niebezpieczna, że z powodu przewlekłego niedokrwienia może prowadzić do problemów z poruszaniem się, a nawet do amputacji! Dzieje się tak w sytuacji, gdy powikłania związane z chorobą prowadzą do martwicy.
W celu zdiagnozowania miażdżycy w kończynach dolnych wykonuje się specjalistyczne badania, które pozwalają na wykrycie rozwijającej się choroby także w innych częściach organizmu. Szczegółowość badań pozwala na odpowiednie leczenie miażdżycy. Stosuje się przede wszystkim lipidogram, morfologię krwi i kontrolę stężenia kreatyniny i mocznika. Następnie wykonuje się rezonans magnetyczny oraz tomografię komputerową tętnic. W przypadku podejrzenia miażdżycy nóg zleca się badanie ultrasonograficzne z oceną dopplerowską przepływu krwi w tętnicach.
Miażdżyca – leczenie farmakologiczne i domowe sposoby
Niestety, nie ma sposobu na to, jak cofnąć miażdżycę. Można jednak skutecznie opóźnić jej rozwój oraz ograniczyć konsekwencje. W spowalnianiu i niwelowaniu ryzyka powikłań zmian miażdżycowych pomoże odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna. Warto stosować zbilansowaną dietę, w której posiłki nie będą wpływały na odkładanie się negatywnego cholesterolu. Miażdżycy nie sprzyjają również używki, jak alkohol i papierosy.
Leczenie miażdżycy opiera się na hamowaniu progresji blaszek miażdżycowych. Chodzi o zastopowanie dalszego jej rozwoju. Regres procesu choroby zdarza się, ale występuje rzadko. W farmakologicznym leczeniu miażdżycy stosuje się przede wszystkim statyny (simwastatyna, rosuwastatyna i atorwastatyna), czyli leki, które wpływają na zmniejszenie stężenia cholesterolu we krwi. Poza tym w terapii leczniczej wykorzystuje się leki przeciwpłytkowe, takie jak klopidogrel, tiklopidyna oraz kwas acetylosalicylowy. Równie pomocne okazują się miażdżycowym leczeniu leki przeciwzapalne i regulujące ukrwienie kończyn.
Jednak w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe. Ma to najczęściej miejsce w przypadku występowania poważnych powikłań, np. zatoru na tętnicach. Chirurgiczne leczenie miażdżycy ma formę implantacji, angioplastyki balonowej lub usunięcia blaszek miażdżycowych. Pacjentowi mogą zostać zaimplantowane stenty lub wszczepione by-passy. Mogą one być wykonane z materiałów sztucznych lub próbki pobranej z żyły chorego.
Najczęściej by-passy stosowane są w przypadku leczenia miażdżycy serca lub kończyn dolnych. Zastępują wtedy uszkodzony fragment naczyń krwionośnych, które wskutek zmian chorobowych stały się niedrożne.
Jak cofnąć miażdżycę? Dieta i profilaktyka przeciwmiażdżycowa
Zdecydowanie lepiej jest zapobiegać chorobie niż mierzyć się z jej konsekwencjami. Tak samo jest w przypadku miażdżycy. Leczenie o charakterze profilaktycznym bazuje głównie na zbilansowanej, zdrowej diecie. Zaleca się ograniczenie spożywania produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe, gdyż powodują one podniesienie poziomu cholesterolu (głównie frakcji LDL – negatywnego) w organizmie.
W zamian do diety wplata się większą liczbę produktów zawierających wielonienasycone i jednonienasycone kwasy tłuszczowe. Głównie polecane są kwasy z grupy omega 3, które zawierają m. in. ryby morskie. Kwasy obniżają stężenie cholesterolu i jego wchłanianie. Unika się produktów ciężkostrawnych i tłustych, które przyczyniają się do dostarczania większej dawki cholesterolu.
Bibliografia:
3.7 Medycyna pisana na nowo / 3.7.4.2. Miażdżyca. W: Grzegorz Bartosz: Druga twarz tlenu. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 250, seria: Środowisko.
Andrzej Beręsewicz, Agnieszka Skierczyńska, Miażdżyca – choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej, „Choroby Serca i Naczyń”, 2006;3(1):1-6.
Barbara Gieroba, Miażdżyca – czynniki ryzyka i patogeneza
Brzostek T, Mika P, Bromboszcz J. Miażdżyca tętnic kończyn dolnych – patofizjologia, klinika, leczenie i rehabilitacja. Rehabil Med 2004; 8: 38-50
Brzostek T. Stosowanie ćwiczeń fizycznych w rehabilitacji chorych z miażdżycą tętnic kończyn dolnych. W: Rehabilitacja kardiologiczna. Bromboszcz J (red.). Elipsa-Jaim s.c., Kraków 2005; 241-257.
Frolow M, Bodzoń W. Niedokrwienie kończyn dolnych. W: Choroby wewnętrzne. Szczeklik A.(red.). Medycyna Praktyczna, Bydgoszcz 2009; 282-284.
Partyka Ł, Hartwich J, Drożdż Wwsp. Zmiany w parametrach stresu oksydacyjnego i mechanizmów antyoksydacyjnych u chorych z miażdżycą naczyń obwodowych poddanych leczeniu chirurgicznemu i zachowawczemu. Acta Angiol 2001; 1/2: 29-41
Regeinster JG, Hiat WR. Treatment of peripheral arterial disease. Clinical Cornestone. Peripheral Arterial Disease 2000; 4: 26-37
Zdrojowy K, Sapian Raczkowska B, Adamiec R. Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych – element obrazu klinicznego miażdżycy tętnic – aktualne zalecenia. Pol Merk Lek 2010; 28: 71-74.
Zobacz także:
- Podwyższony cholesterol – objawy i przyczyny. Jak walczyć ze zbyt wysokim cholesterolem?
- Co wspólnego mają cholesterol i wątroba?
- Choroba wieńcowa, czyli niedrożne tętnice – jak ją rozpoznać i zapobiegać?
- Co obniża ciśnienie? Sposoby na walkę z wysokim ciśnieniem
- Sprawdź, jak szybko zatamować krwotok z nosa. Kiedy może być niebezpieczny?
