Gluten to dwubiałkowa substancja, powszechnie występująca w tzw. zbożach glutenowych. Do tej kategorii należą pszenica, żyto oraz jęczmień. Jeżeli gliadyna lub glutenina wywołują niepożądaną reakcję organizmu, konieczna staje się eliminacja glutenu z pokarmu. Dieta bezglutenowa ma zastosowanie tylko w przypadkach medycznie uzasadnionych. Wnioski, według których wykluczenie produktów zawierających gluten poprawiało funkcjonowanie układu pokarmowego, okazały się mylne. Badania nie wykazują też bezpośredniego związku pomiędzy utratą wagi a spożywaniem dań bezglutenowych. Redukcja masy ciała wynika z odstawienia produktów mącznych i zmiany nawyków żywieniowych.

Dieta bezglutenowa służy osobom z nietolerancją glutenu i celiakią

Z tego artykułu dowiesz się:
1 Dieta bezglutenowa służy osobom z nietolerancją glutenu i celiakią
2 Stosowanie diety bezglutenowej a tzw. alergia, czyli nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
3 Dieta bezglutenowa łagodzi najczęstsze objawy nietolerancji glutenu
4 Produkty bezglutenowe oznacza się symbolem przekreślonego kłosa
5 Przykładowy jadłospis w diecie bezglutenowej dla osoby z chorobą trzewną
5.1 Zobacz także:

Nietolerancja białek glutenu – nazywana czasem alergią na gluten – prowadzi do uwalniania przeciwciał. W ten sposób organizm chroni się przed działaniem substancji, które uznaje za wrogie. W przypadku choroby trzewnej, czyli celiakii, jest ona szczególnie gwałtowna. Dochodzi do uszkodzenia i zaniku kosmków jelita cienkiego – wtedy stała dieta bezglutenowa staje się jedynym rozwiązaniem. Dlaczego? Całkowity zanik kosmków jelitowych doprowadziłby do poważnych problemów z wchłanianiem składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Dieta eliminacyjna to jedyny skuteczny sposób leczenia osób chorych na celiakię lub z silną alergią. Tacy pacjenci muszą całkowicie zrezygnować z wielu zbóż i produktów zbożowych – pszenicy, orkiszu, jęczmienia, żyta, a często także owsa. Owsiane pieczywo bywa zanieczyszczone glutenem. A nawet śladowa jego ilość wywołuje uciążliwe objawy. Często trzeba pozostać na diecie bezglutenowej przez całe życie. W leczeniu celiakii stosuje się też żywienie ubogolaktozowe, polegające na ograniczeniu lub rezygnacji z produktów mlecznych.

Zobacz też:
Semiwegetarianizm – na czym polega ta dieta i dla kogo będzie najlepsza?

Stosowanie diety bezglutenowej a tzw. alergia, czyli nieceliakalna nadwrażliwość na gluten

Co mogą jeść osoby zmagające się z powyższymi przypadłościami. Dla pacjentów z celiakią i nadwrażliwością na gluten najlepsze są produkty naturalnie bezglutenowe. Wtedy ryzyko spada do zera. Osoby na diecie bezglutenowej mogą bez obaw sięgać po takie produkty, jak:

  • jajka;
  • kukurydza;
  • mięso;
  • orzechy;
  • owoce;
  • proso;
  • rośliny strączkowe (np. bób, groch, fasola);
  • ryż;
  • soja;
  • warzywa;
  • zboża bezglutenowe – amarantus (szarłat), gryka, komosa ryżowa, maniok, proso, sago, sorgo, tapioka;
  • ziemniaki.

Dieta bezglutenowa łagodzi najczęstsze objawy nietolerancji glutenu

Celiakię i nieceliakalną nadwrażliwość na gluten należy zdiagnozować poprzez odpowiednie badania. W tym celu przeprowadza się prowokacje glutenowe, oznacza ilość przeciwciał czy wykonuje się biopsję jelita cienkiego. Jakie są przesłanki do całkowitego wykluczenia glutenu z diety? Udaj się do lekarza, jeżeli po spożyciu produktów zbożowych regularnie pojawiają się:

  • anemia;
  • biegunki;
  • bóle brzucha i wzdęcia;
  • gwałtowna utrata wagi;
  • krwawienia z nosa;
  • obturacyjny bezdech senny;
  • osteoporoza, osteopenia i osteomalacja;
  • zaburzenia rozwojowe
  • zaparcia;
  • zmiany nastroju, stany depresyjne.

Nieco inaczej wygląda nietolerancja choćby minimalnych ilości glutenu. Niektóre objawy z listy poniżej pokrywają się z symptomami domniemanej alergii na pszenicę. Jej istnienie to na razie jednak tylko przypuszczenia – badania naukowe wciąż trwają, a wnioski nie są jednoznaczne. Dieta bezglutenowa będzie idealnym środkiem zapobiegawczym, ale osoby zdrowe nie powinny na nią przechodzić. Brak tolerancji na białka glutenu objawia się na następujące sposoby:

  • biegunka;
  • bóle brzucha i głowy;
  • drętwienie kończyn;
  • egzema i inne wysypki;
  • narastające poczucie zmęczenia;
  • omdlenia;
  • uczucie pieczenia w przełyku;
  • wymioty i nudności;
  • zapalenie języka.
Zobacz też:
Lekka dieta po świętach? Oto najlepszy sposób!

Produkty bezglutenowe oznacza się symbolem przekreślonego kłosa

Ograniczanie się do żywienia produktami z natury pozbawionymi glutenu doprowadziłoby do poważnych niedoborów, np. błonnika pokarmowego. Dlatego osoby z celiakią i na diecie bezglutenowej powinny urozmaicać swoje posiłki artykułami gluten free, czyli oznaczonymi jako bezglutenowe. Nie ma prawnego obowiązku ich oznaczania skreślonym kłosem, dlatego warto dokładnie przeczytać skład.

Listę certyfikowanych produktów publikuje i aktualizuje Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią. Do uzyskania statusu żywności bezglutenowej należy wykazać, że zawartość białek glutenu nie przekracza 20 mg/kg. Wszystko zależy od producenta. Jeśli stosujesz dietę bezglutenową, podczas zakupów zwróć uwagę na artykuły spożywcze z poniższej listy – mogą, ale nie muszą zawierać glutenu:

  • bułki, chleb i inne rodzaje pieczywa;
  • chrupki;
  • kasze;
  • konserwy;
  • makarony;
  • majonezy
  • margaryny;
  • mąki;
  • nabiał;
  • napoje z dodatkami smakowymi;
  • płatki śniadaniowe;
  • przetworzone produkty wegetariańskie – kotlety sojowe, pasztety, przetwory warzywne;
  • mieszanki przypraw;
  • suplementy diety;
  • suszone i mrożone owoce;
  • niektóre słodycze – batony, budynie, galaretki, gumy, kisiele;
  • zupy w proszku.

Przykładowy jadłospis w diecie bezglutenowej dla osoby z chorobą trzewną

Według niektórych całkowita eliminacja glutenu z diety odbiera dużą część przyjemności z jedzenia. Być może tak było w przeszłości, kiedy rynek i przemysł spożywczy nie dostrzegały potrzeb osób z celiakią. Dieta bezglutenowa oferuje szeroki zakres doznań smakowych, a dostępne przepisy są pełne kusząco wyglądających propozycji. Do posiłków, które należy spożywać podczas choroby, należą między innymi:

  • na śniadanie – krakersy z guacamole, kanapki z chlebem domowej roboty, omlet, placki z jabłkami, sałatki, wrapy z humusem;
  • na obiad:
  • zupy – z boczniaków, chrzanowa, dyniowa, krem z buraków, ogórkowa, pomidorowa, rosół, zacierkowa;
  • dania główne – gołąbki, krokiety, makaron ryżowy z soczewicą, naleśniki i placki z różnorodnymi dodatkami, peirogi, pizze, racuchy, ryby, sałatki, tortille z wędzonym łososiem, zawijasy z papieru ryżowego wypełnione warzywami i krewetkami;
  • desery i przekąski – ciastka faworki, gofry z batata, lody, makowiec, pudding, sernik, torty.
Zobacz też:
Dieta okienkowa to sposób na utrzymanie odpowiedniej wagi i odzyskanie zdrowia – sprawdź, czy to coś dla ciebie

Jak widać na powyższym przykładzie, dieta bez glutenu wcale nie musi być monotonna. Ważne, by wybierać odpowiednie składniki i przestrzegać zaleceń dietetyków. Ścisłą dyscyplinę pokarmową jak najbardziej da się pogodzić ze zmysłową rozkoszą. Masz sprawdzone przepisy związane z dietą bezglutenową? Podziel się nimi z pozostałymi czytelnikami!

Zobacz także:

Diety

O autorze

Barbara Wójcik

Absolwentka studiów medycznych z wieloletnim doświadczeniem zawodowym. Lata pracy jako lekarz rodzinny nauczyły ją wrażliwości, odpowiedzialności za podejmowane decyzje terapeutyczne i umiejętności uważnego słuchania pacjenta. Prywatnie zajmuje się wychowywaniem swojej 5 letniej córki i udzielaniem porad na forach medycznych.

Zobacz wszystkie artykuły