Leki przeciwhistaminowe wprowadzono do stosowania już w 1942 roku. Obecnie jest to druga najczęściej zażywana grupa leków, zaraz po niesteroidowych lekach przeciwzapalnych. Można wręcz mówić o epidemii występowania chorób alergicznych. Na sam alergiczny nieżyt nosa cierpi ponad 600 milionów osób na świecie, w tym 25% populacji europejskiej. Choroby alergiczne są czwartymi co do częstości występowania po chorobach układu krążenia, nowotworach i AIDS.

Jak działają leki przeciwhistaminowe?

Z tego artykułu dowiesz się:
1 Jak działają leki przeciwhistaminowe?
2 Objawy alergii
3 Dla kogo przeznaczone są leki przeciwhistaminowe?
4 Rodzaje leków przeciwhistaminowych
5 Leki przeciwhistaminowe u dzieci
6 Leki przeciwhistaminowe w ciąży
7 Skutki uboczne leków przeciwhistaminowych
8 Leki przeciwhistaminowe – bez recepty? Jaki lek na alergię wybrać?
8.1 Zobacz także:

W chorobach alergicznych główną substancją odpowiedzialną za rozwój zapalenia i występowanie uciążliwych objawów jest histamina. Odgrywa ona szczególną rolę w alergicznym zapaleniu nosa, alergicznym zapaleniu spojówek oraz pokrzywce. Leki przeciwhistaminowe, jak sama nazwa wskazuje, hamują działanie histaminy i ich uwalnianie z komórek układu odpornościowego – mastocytów (komórek tucznych) i bazofili. Łączą się ze specyficznymi dla histaminy receptorami (H1) i likwidują takie objawy alergii, jak skurcz oskrzeli, rozszerzenie naczyń krwionośnych czy zwiększone wydzielanie gruczołów. 

Głównym działaniem tego typu leków jest blokowanie receptorów dla histaminy, jednak niektóre leki hamują również receptory serotoninowe, muskarynowe, dopaminergiczne i adrenergiczne, z czego mogą wynikać różne objawy niepożądane. Leki przeciwhistaminowe wykazują wysoką skuteczność oraz wysoki profil bezpieczeństwa. Mogą być stosowane samodzielnie lub jako element terapii wielolekowej. Leki przeciwhistaminowe są najbardziej skuteczne w leczeniu chorób alergicznych górnych dróg oddechowych (np. katarze siennym) i ostrej pokrzywce, w innych chorobach o podłożu alergicznym wykazują znacznie mniejszą skuteczność.

Zobacz też:
Efekt jojo – co zrobić, by zbędne kilogramy nie wróciły niczym bumerang? Wyjaśniamy, jak uniknąć efektu jo-jo

Objawy alergii

Do typowych objawów alergicznych zaliczamy:

  • łzawienie, swędzenie i zaczerwienienie oczu,
  • wodnisty katar,
  • wysypkę,
  • duszność,
  • zatkanie nosa,
  • kichanie,
  • świąd,
  • obrzęk powiek.

Powyższe objawy są charakterystyczne dla takich jednostek chorobowych, jak m.in. alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek i atopowe zapalenie skóry. Jeśli mamy do czynienia z alergią pokarmową, pojawiają się charakterystyczne objawy: biegunki, wzdęcia, nudności i ból brzucha. W ciężkich reakcjach alergicznych (wstrząsie anafilaktycznym) występuje spadek ciśnienia tętniczego, obrzęk tkanki podskórnej, znaczna duszność, kaszel, świszczący oddech, swędzące bąble, a nawet utrata przytomności. Taki stan jest bezpośrednim zagrożeniem życia.

Objawy alergiczne występują nagle, prawie od razu po kontakcie z czynnikiem alergizującym – pyłkami czy na przykład sierścią zwierzęcia. Objawy uczulenia na pyłki roślin pojawiają się sezonowo, w czasie ich pyleń. Dolegliwości ustępują, gdy dana substancja uczulająca zostanie wyeliminowana z otoczenia. Dlatego najlepszym sposobem jest unikanie czynników, które nas uczulają. Nie zawsze jednak jest to możliwe. Wtedy rozwiązaniem są leki przeciwhistaminowe. 

Dla kogo przeznaczone są leki przeciwhistaminowe? 

Leki antyhistaminowe stosowane są w wielu chorobach alergicznych – skóry, alergicznym nieżycie nosa, alergicznym zapaleniu spojówek i innych. Najczęściej dąży się do stosowania ich w postaci miejscowej, aby nie działały na cały organizm – donosowo, wziewnie, na skórę czy też do worka spojówkowego oczu. W tych postaciach leki działają również znacznie szybciej. Niekiedy jednak, jeśli występuje alergia skóry, objawy są bardzo nasilone lub współwystępuje wiele alergii, stosowane są doustne leki przeciwhistaminowe.

Zobacz też:
Fazy snu i ich wpływ na nasz organizm

Rodzaje leków przeciwhistaminowych

Leki przeciwhistaminowe dzielimy na dwie klasy – pierwszą i drugą. Leki przeciwhistaminowe I generacji to leki tzw. „stare”, coraz rzadziej stosowane. Są to m.in. hydroksyzyna, klemastyna i difenhydramina. Charakteryzują się znacznym działaniem uspokajającym i nasennym w przeciwieństwie do leków przeciwhistaminowych II generacji.

Leki antyhistaminowe II generacji to leki znacznie częściej przepisywane przez lekarzy. Są to m.in. bilastyna, cetyryzyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna i loratadyna. To środki bardzo bezpieczne, wykazują mniej skutków ubocznych i działają znacznie szybciej w porównaniu do leków przeciwhistaminowych I generacji. Dodatkowo, leki tej generacji wykazują silne działanie przeciwzapalne, przez co stosowane są również w chorobach skóry o podłożu alergicznym – pokrzywce, chorobach skóry przebiegających ze świądem oraz wyprysku alergicznym.

Leki przeciwhistaminowe u dzieci 

Alergie u dzieci bywają wyjątkowo uporczywe. Leki antyhistaminowe to jedne z częściej stosowanych środków w leczeniu chorób dzieci. U osób poniżej 18. roku życia można stosować zarówno leki pierwszej, jak i drugiej generacji. Mają zastosowanie w leczeniu pokrzywki alergicznej, atopowego zapalenia skóry, zmniejszają również dolegliwości towarzyszące chorobie lokomocyjnej oraz chorobom przebiegającym z nadprodukcją wydzieliny w drogach oddechowych. Wykazują również działanie uspokajające w dolegliwościach przebiegających ze świądem i/lub niepokojem. 

Leki przeciwhistaminowe II generacji stosowane są do leczenia alergicznych chorób górnych dróg oddechowych i zapalenia spojówek, jak również w innych silnych stanach alergicznych. Dla małych dzieci odpowiednie będą leki w postaci kropli lub syropu, zaś u starszych mogą być to tabletki, pastylki lub różnego rodzaju kapsułki. Leki antyhistaminowe dostępne są również w postaci aerozoli do nosa, które oprócz skutecznego działania miejscowego, dzięki zawartości innych pomocniczych substancji w składzie, łagodzą i obkurczają podrażnioną skórę nosa. 

Zobacz też:
Suche włosy – problem estetyczny, czy sygnał wysyłany z organizmu na temat zdrowia?

Leki przeciwhistaminowe w ciąży

W trakcie ciąży dochodzi do zmian w całym organizmie. Często w jej przebiegu alergia pojawia się po raz pierwszy lub wcześniej występujące objawy ulegają znacznemu nasileniu. W przebiegu łuszczycy zmiany skórne mogą całkowicie zniknąć, jednak w przypadku – na przykład – atopowego zapalenia skóry, świądu czy suchości skóry czasem znacznie się nasilają. Należy pamiętać, że podczas ciąży nie można stosować żadnych leków na własną rękę, bez wcześniejszych konsultacji z lekarzem. 

Jako pierwsze powinny być zastosowane emolienty i miejscowe preparaty przeciwświądowe, jednak jeśli nie dają widocznej poprawy, mogą zostać zalecone leki antyhistaminowe. Lekarz, przepisując lek, musi wybrać taki, który nie będzie negatywnie wpływał na rozwój płodu oraz organizm matki. Korzyści ze stosowania takiego preparatu dla kobiety powinny przewyższać zagrożenie dla płodu. Najczęściej przepisywane są takie leki jak cetyryzyna, loratadyna, klemastyna, cyproheptadyna oraz difenhydramina.

Skutki uboczne leków przeciwhistaminowych

Leki antyhistaminowe, jak każda inna grupa leków, nie są pozbawione działań niepożądanych. Ze względu na swój mechanizm działania mogą powodować nie tylko nadmierną senność i sedację, ale również przyrost masy ciała. Inne możliwe działania niepożądane to m.in. suchość błon śluzowych, zaburzenia widzenia, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia oddawania moczu i zaburzenia równowagi.

Objawy niepożądane najczęściej występują w przebiegu stosowania leków przeciwhistaminowych I generacji. Znacznie mniej skutków ubocznych obserwuje się w przypadku leków II generacji. Należy jednak pamiętać o ich możliwej interakcji np. z sokiem grejpfrutowym i pomarańczowym, które hamują wchłanianie leków przeciwhistaminowych. Ponadto leki antyhistaminowe II generacji należy stosować ze szczególną ostrożnością, jeśli przyjmuje się jednocześnie antybiotyki makrolidowe, ketokonazol czy niektóre leki nasercowe.

Zobacz też:
Kto lepszy – psycholog czy psychiatra?

Osoby, które dodatkowo chorują na niedoczynność tarczycy, choroby wątroby, nadciśnienie czy niewydolność krążenia, są bardziej narażone na wystąpienie sedacji, czyli nadmiernego uspokojenia i senności. Kolejną wrażliwą grupą na działanie tego rodzaju leków są kierowcy, u których stosowanie leków przeciwhistaminowych może wydłużać czas reakcji nawet o 5 sekund. Ich działanie można porównać do działania alkoholu. Są to w szczególności takie środki jak klemastyna, difenhydramina, prometazyna i triprolidyna. Dlatego kierowcy nie powinni przyjmować leków przeciwhistaminowych II generacji.

Każdy lek przeciwhistaminowy charakteryzuje się innym działaniem i możliwymi skutkami ubocznymi, dlatego zawsze należy czytać ulotkę dołączoną do opakowania i w razie wątpliwości skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą. 

Leki przeciwhistaminowe – bez recepty? Jaki lek na alergię wybrać? 

Leki przeciwhistaminowe to jedne z częściej kupowanych leków na alergię bez recepty. Leki przeciwalergiczne możemy podzielić na te, które możemy kupić bez recepty, i te, w przypadku których recepta będzie niezbędna. Najczęściej nie różnią się one substancją czynną, lecz jej stężeniem i wielkością samego opakowania. W lekach na alergię bez recepty znajdują się takie substancje jak cetyryzyna, feksofenadyna, dimetynden czy azelastyna. 

Cetyryzyna jest częstym składnikiem doustnych leków przeciwalergicznych bez recepty, zaś dimetynden można znaleźć w wielu maściach na skórę. Popularnym składnikiem w kroplach do nosa na katar jest pseudoefedryna – zmniejsza przekrwienie błon śluzowych, obrzęk i ilość wydzieliny. Jeśli zaś naszym problemem jest alergiczne zapalenie spojówek, wśród kropli do oczu bez recepty znajdziemy te zawierające azelastynę.

Zobacz też:
Nadmiar witaminy C – czy jest groźny i jakie są jego skutki?

Należy pamiętać, iż leki te będą skuteczne jedynie doraźnie, przy umiarkowanym nasileniu objawów. Jeśli objawy alergiczne po kilku dniach nie ustępują, warto zgłosić się do lekarza, aby po dokładnym badaniu dobrał najskuteczniejszy środek na daną dolegliwość. 

Bibliografia:

https://www.termedia.pl/pobierz/15a8cec33bb5cdfd9662781f0f717fbc/

http://www.czytelniamedyczna.pl/1153,leki-przeciwhistaminowe-h1-stosowane-w-terapii-chorob-alergicznych.html

https://pulsmedycyny.pl/leki-przeciwhistaminowe-moga-byc-bezpieczne-933386

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/57558,objawy-alergii

https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57567,leczenie-alergii

http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-125245d8-a76d-48b5-99a9-5c5fc729036c/c/leki-przeciwhistaminowe-ii-generacji-w-praktyce-codziennej.pdf

https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/10212/8712

http://eurosys.pl/img/cms/Zeszyt_Diphergan%2074(11-2012)%20do%20www.pdf

https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201301_Farmacja_004.pdf

https://pulsmedycyny.pl/wazny-aspekt-bezpieczenstwa-w-leczeniu-przeciwhistaminowym-875328

Zobacz także:

Zdrowie