Do czego służą i jak działają receptory smaku? Dowiedz się, czym są kubki smakowe na języku

Zastanawiasz się, jak działa język? Odpowiemy na pytania – dlaczego człowiek odczuwa smaki i co robić, gdy ich nie czuje.

Rozmieszczenie kubków smakowych

Jeden kubek smakowy to około 50-150 pojedynczych receptorów smaku. Zbudowane są one z dwóch części: szczytowej i podstawno-bocznej. W tej pierwszej znajduje się tzw. włosek smakowy. Składa się z kilku połączonych mikrokosmków. To właśnie dzięki nim odczuwasz smak. Działają poprzez pobudzanie ich związkami chemicznymi zawartymi w jedzeniu.

Wbrew powszechnym wierzeniom smaki nie są odczuwane tylko na języku. Kubki smakowe znajdują się zarówno na nim, jak i na podniebieniu, nagłośni, w nabłonku gardła i górnej części przełyku. Każde miejsce posiada inną liczbę receptorów i różną wrażliwość. Gdy wszystkie działają prawidłowo, odczuwasz pełen wachlarz smakowy.

Dorosły człowiek posiada aż 10 000 kubków smakowych! Jeśli któreś ulegają zniszczeniu, w ich miejsce pojawiają się nowe. Jednak z wiekiem proces regeneracji się spowalnia. Dlatego osoby starsze mają inne upodobania smakowe. Często niektóre potrawy im nie smakują, a inne wydają się zbyt intensywne.

Rodzaje smaków rejestrowanych przez kubki smakowe

Jakie są rodzaje smaków rejestrowanych przez kubki smakowe? Każdy z nas posiada cztery rodzaje brodawek smakowych. Kubki smakowe na języku podzielone są na grupy. Z przodu umiejscowione są brodawki nitkowate i grzybowate. Z tyłu – okolone, a na bokach znajdują się brodawki liściaste. 

Kubki smakowe rozpoznają 4 podstawowe smaki: 

• słony – odczuwany dzięki zawartości soli sodu i potasu,
• słodki – dzięki zawartości węglowodanów i alkoholi,
• gorzki – poprzez alkaloidy, które bywają też trujące,
• kwaśny – przez obecność jonów wodorowych. 

Wyróżnia się też piąty smak – umami. Znajduje się on w produktach białkowych i sfermentowanych. Smak umami można znaleźć w mięsie, sosie sojowym, ale też w pomidorach, orzechach, brokułach i grzybach. Ale kubek smakowy to nie wszystko! Aby odczuwać pełnię smaku, potrzebny jest też nos. Narząd powonienia jest ściśle związany ze smakiem. Dopiero gdy działają wspólnie, odczuwasz pełne wrażenia smakowe.

Wbrew popularnym przekonaniom język nie jest podzielony na strefy smakowe. Smaki na języku odczuwane są wszędzie. Receptory smakowe znajdują się na całej jego powierzchni. Możesz to sprawdzić przez punktowe położenie intensywnie smakującego jedzenia na różnych fragmentach języka.

Rodzaje smaków, jakie człowiek potrafi rozpoznać, są takie same u każdego. Jednak różnimy się wrażliwością na niektóre smaki. Kubki smakowe na języku kobiety ciężarnej są zdecydowanie bardziej wyczulone niż u innych. Działanie receptorów jest również uwarunkowane genetycznie. Dlatego możesz mieć większą lub mniejszą wrażliwość na gorzki i słodki.

Receptory smaku – funkcje

Funkcją komórek smakowych jest oczywiście odbieranie smaków. Zostają one pobudzone przez substancje rozpuszczalne w błonie śluzowej. Związki chemiczne w różnym stopniu pobudzają kubki smakowe na języku. Receptory w innych miejscach jamy ustnej nie mają jednakowej wrażliwości.

Gdy ślina rozpuści substancje chemiczne z jedzenia, pobudzają one neurony czuciowe. Następnie ten impuls nerwowy dociera do mózgu. Podróżuje trzema nerwami czaszkowymi: twarzowym, językowo-gardłowym i błędnym. Dopiero po dotarciu tych sygnałów do mózgu odczuwasz smak jedzonej potrawy. 

To, że doznajesz przyjemnych smaków na języku, jest miłym dodatkiem. Ale kubki smakowe mają chronić cię przed spożyciem zepsutej lub zatrutej żywności. Bez umiejętności rozpoznawania smaku nie dałoby się wykryć niektórych szkodliwych substancji.

Brak smaku lub zaburzenia smaku

Istnieją różne powody zaburzenia smaku. Receptory smakowe obumierają wraz z wiekiem. Dlatego niektóre osoby starsze mają gorszy apetyt. Warto wtedy zadbać o intensywniejsze przyprawianie. Palenie papierosów i nadmierne spożywanie alkoholu także upośledzają umiejętność odczuwania smaków. 

Przyczyną zaburzenia lub utraty smaku mogą być też niektóre leki. Jeżeli przyjmujesz leki moczopędne, hormony lub inhibitory konwertazy angiotensyny – mogą one negatywnie wpłynąć na twoje odczuwanie smaku. Niektóre antybiotyki też zaburzają tę umiejętność. Wspólnym czynnikiem tych leków jest obniżanie poziomu cynku w surowicy. Od tego w dużej mierze zależy zmysł smaku. 

Jeśli doskwiera ci brak smaku, możliwe że cierpisz na jakąś chorobę laryngologiczną. Zmiany zapalne, uszkodzenia oraz zabiegi chirurgiczne na uchu środkowym są częstą przyczyną zaburzeń smaku. Można zniszczyć w ten sposób strunę bębenkową – odgałęzienie nerwu twarzowego. Bodźce smakowe nie docierają wówczas prawidłowo do mózgu.

Brak smaku możesz także odczuwać przy infekcjach dróg oddechowych, wszelkich zmianach w błonie śluzowej jamy ustnej i języka oraz chorobach ślinianek. Na zmiany zmysłu smaku mogą również wpływać problemy stomatologiczne. 

Zaburzenia smaku – osobne schorzenia – to:

• ageuzja – całkowity brak smaku,
• hipogeuzja – upośledzenie receptorów,
• hipergeuzja – nadmierne, intensywniejsze odczuwanie smaku,
• dysgeuzja lub parageuzja – spaczenie odpowiedniego rozpoznawania smaków.

Niektóre powody zaniku smaku są uleczalne. Jednak nie zawsze różnice w jego odczuwaniu oznaczają patologię. Według badań, kobiety mają większą wrażliwość na smaki. Natomiast w ciąży ich zdolność odczuwania niektórych smaków nieco się osłabia. Zanim więc przystąpisz do leczenia, zadbaj o odpowiednią diagnozę.

Regeneracja kubków smakowych

Jeżeli przez dłuższy czas odczuwasz brak lub osłabienie smaku, zgłoś się do lekarza. Szczególnie jeżeli jest to zanik jednostronny albo zmiana normalnego odczuwania. Specjalista ustali przyczynę tego zjawiska na podstawie przyjmowanych leków lub innych towarzyszących dolegliwości. Może być konieczne badanie jamy ustnej, ucha środkowego lub badanie audiologiczne. 

Regeneracja kubków smakowych będzie przebiegać szybciej, jeśli zaczniesz spożywać witaminę A, B2 i cynk. Przygotowuj dla siebie posiłki z dużą ilością marchwi, pomidorów, ryżu, kaszy jęczmiennej i gryczanej, jajek oraz pieczywa pełnoziarnistego. Do deseru wkomponuj truskawki i czarną porzeczkę. 

W większości przypadków leczenie kubków smakowych zależy od przyczyny zaniku smaku. Czasem ich regeneracja jest dość prosta, a czasem – niestety – niemożliwa. Skonsultuj się ze swoim lekarzem, jeśli odczuwasz jakiekolwiek dłuższe problemy ze smakiem.

Zobacz także:

• Mirakulina – pyszny owoc i cudowny środek na odchudzanie
• Jak wybrać bio herbatę?
• Domowe sposoby na gorzki smak w ustach – jakie są przyczyny oraz jak zapobiec nieprzyjemnemu posmakowi w ustach?
• Do czego wykorzystuje się izomalt? Wszystko, co musisz wiedzieć o tym alternatywnym słodziku
• Garam masala – aromatyczna mieszanka ziół prosto z Indii