Co to jest stwardnienie rozsiane?
Stwardnienie rozsiane to przewlekła choroba zapalna, która atakuje ośrodkowy układ nerwowy. Należy ona do grupy chorób autoimmunologicznych. Podczas jej rozwoju dochodzi do wieloogniskowego uszkodzenia tkanki nerwowej. Największą i najpoważniejszą zmianą, jaka powstaje na skutek tej choroby jest uszkodzenie osłonek mielinowych włókien nerwowych. W tych miejscach powstają trwałe, stwardniałe blizny.
Te uszkodzenia lub całkowity zanik osłonek sprawia, że nerwy nie mogą prawidłowo działać. Przewodzenie impulsów nerwowych wewnątrz organizmu zostaje zakłócone. W związku z tym, objawy stwardnienia rozsianego różnią się, w zależności od tego, które fragmenty układu nerwowego zostały uszkodzone.
Stwardnienie rozsiane jest niestety nieuleczalne. Jeśli zdiagnozowano je u ciebie, już się go nie pozbędziesz. Na szczęście istnieją nowoczesne metody leczenia i kontrolowania tej choroby. Stwardnienie rozsiane, czyli w skrócie SM (sclerosis multiplex) stale postępuje. Przebiega z okresami remisji i zaostrzeń. Mimo, iż nie da się całkowicie wyleczyć SM, można znacznie złagodzić przebieg i spowolnić postęp choroby.
Stwardnienie zanikowe boczne – SLA
Istnieje jeszcze inna odmiana stwardnienia. Jest to właśnie stwardnienie zanikowe boczne. Ten rodzaj wyniszcza komórki rogów przednich rdzenia kręgowego, jąder nerwów czaszkowych rdzenia przedłużonego i neuronów drogi piramidowej. W skrócie, SLA (od łacińskiego sclerosis lateralis amyotrophica) prowadzi do trwałego, wybiórczego uszkodzenia neuronu ruchowego. Co to oznacza dla ciebie, jeśli chorujesz na to schorzenie?
SLA, podobnie jak SM, stale postępuje i jest nieuleczalne.
Objawy stwardnienia zanikowego bocznego
Wraz z przebiegiem choroby, możesz doświadczyć:
- zaniku lub upośledzenia mięśni;
- niedowładu niektórych części ciała;
- stopniowo zmniejszającego się zakresu mobilności;
- ostatecznie – całkowitą utratę mobilności we wszystkich częściach ciała oraz samodzielności.
Stwardnienie zanikowe boczne atakuje nie tylko mięśnie kończyn, ale też chociażby układu pokarmowego lub oddechowego. W związku z tym, życie z SLA jest bardzo trudne. Bardzo ważna jest wczesna diagnostyka oraz jak najszybsze rozpoczęcie leczenia.
SM – choroba o wielu twarzach
Przyczyny powstawania stwardnienia rozsianego niestety nie są jeszcze znane. Ta poniekąd tajemnicza choroba ma wieloczynnikowe podłoże. Fakt, że nie jest dokładnie zbadana sprawia, że jest tym groźniejsza. W każdym przypadku przebiega nieco inaczej. Nie ma jednej zasady, co do jej przebiegu. Czasem postęp SM jest bardzo szybki i agresywny, a u innych wiele lat nie daje o sobie znać.
W tym momencie, w Polsce zdiagnozowano chorobę SM wśród 45 tysięcy osób. Najbardziej podatne na zachorowanie są osoby w wieku 20-40 lat. Bardzo rzadko pojawia się wśród osób poniżej 18. roku życia – choć zdarzają się i takie przypadki. Według badań na temat stwardnienia rozsianego, kobiety chorują na nie prawie dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności wśród młodych osób. Stwardnienie rozsiane może zakłócać działanie różnych funkcji organizmu. Może też przebiegać bardzo łagodnie.
Stwardnienie rozsiane – jak się zaczyna?
Przyczyny stwardnienia rozsianego nie są niestety znane. Jednakże, cały czas trwają na ten temat badania. Jest to jedna z bardziej nieprzewidywalnych chorób, dlatego też tak ciężko z nią walczyć. Stwardnienie rozsiane zaczyna się od pojawienia się tzw. ognisk demielinizacyjnych. Znajdują się one w okolicach mózgu i rdzenia kręgowego. Osłonki nerwów stopniowo zaczynają się wyniszczać. W efekcie, nie są one w stanie skutecznie przewodzić sygnałów.
Początek tej choroby może leżeć u kilku różnych źródeł. Oto najważniejsze z nich:
- czynnik autoimmunologiczny – w takim przypadku, twój własny organizm produkuje przeciwciała niszczące mielinę. Jest to dolegliwość, z którą ciężko walczyć – twój organizm próbuje zwalczyć sam siebie;
- czynnik genetyczny – jeżeli ktoś w twojej rodzinie cierpiał na stwardnienie rozsiane lub inną chorobę autoimmunologiczną, istnieje zdecydowanie większe prawdopodobieństwo, że przytrafi się to też tobie. Prawdopodobieństwo zachorowania jest aż dwudziestokrotnie większe wśród osób spokrewnionych;
- czynnik środowiskowy – czyli twoje miejsce zamieszkania, urodzenia, palenie tytoniu, nieprawidłowy sposób odżywiania (w szczególności niedobór witaminy D), gospodarka hormonalna. Odnotowano, że większe ryzyko zachorowania na chorobę SM istnieje wśród osób bardziej oddalonych od równika. Zanieczyszczone środowisko jest czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju wielu poważnych chorób, w tym też SM.
Stwardnienie rozsiane – jak szybko postępuje?
Przebieg tej choroby może być różny, w zależności od jej rodzaju. Lekarze i naukowcy wyróżniają trzy najczęściej spotykane przypadki postępowania choroby SM:
- postać rzutowo-remisyjna – w tym przypadku, rzuty choroby trwają ponad 24 godziny. Zanim się to wydarzy, zauważysz u siebie przynajmniej miesięczny okres stabilności. Gdy rzut przeminie, nieprzyjemne objawy stwardnienia rozsianego zwykle ustępują;
- postać wtórnie-postępująca – ten rodzaj wytwarza się zwykle wśród starszych pacjentów. Jeżeli cierpisz na stwardnienie rozsiane już około 10-20 lat, prawdopodobnie postać rzutowo-remisyjna zacznie przekształcać się właśnie w ten rodzaj. Szybkość postępowania stwardnienia rozsianego w takiej postaci jest nieco większa. Remisje rzutów są znikome lub w ogóle nie następują;
- postać pierwotnie postępująca – pojawia się najczęściej wśród osób powyżej 40. roku życia. Od początku swojego istnienia, choroba SM w tej postaci stale postępuje i ciągle się pogarsza. Remisje praktycznie nie występują.
Każda osoba, u której zdiagnozowano stwardnienie rozsiane, choruje inaczej. Nie da się jednoznacznie określić, jak szybko postępuje stwardnienie rozsiane. Zależy to od twojego organizmu oraz sposobu leczenia. Wpływ na rokowania i postęp choroby ma też moment diagnozy. Można osiągnąć zdecydowanie lepsze efekty leczenia, gdy stwardnienie rozsiane zostanie wcześnie rozpoznane.
Stwardnienie rozsiane – objawy
Skoro wiesz już, co to jest stwardnienie rozsiane, warto nauczyć się je rozpoznawać. Jest to trudne nawet dla lekarzy, ponieważ objawy SM mogą być bardzo różne. Przedstawimy ci najczęściej spotykane, typowe objawy stwardnienia rozsianego:
- zaburzenia czuciowe w różnych częściach ciała;
- osłabione mięśnie, brak siły lub kurcze;
- utrudnione poruszanie się i zaburzona koordynacja oraz równowaga;
- trudności z mową, przełykaniem pokarmu, a nawet śliny;
- zaburzenia wzrokowe;
- charakterystyczne uczucia fal gorąca;
- nagłe, ostre, ciężkie do zniesienia bóle, szczególnie w kończynach dolnych;
- przewlekłe zmęczenie, pozornie bez żadnego powodu;
- zaburzenia w sferze seksualnej;
- depresja, apatia, afazja, problemy z zapamiętywaniem i zaburzenia poznawcze;
- zaparcia, nietrzymanie moczu, nagłe parcia na mocz lub zatrzymanie moczu;
- nieprzyjemne uczucie prądu wzdłuż kręgosłupa.
Objawy SM – rzuty
Charakterystycznym zjawiskiem dla stwardnienia rozsianego są rzuty choroby. Termin ten oznacza pojawienie się nowego objawu bądź widoczne nasilenie się któregoś z istniejących. Zalicza się do nich zjawiska, które trwają dłużej niż 24 godziny. Po takim rzucie, twój stan może niestety znacznie się pogorszyć. W związku z tym, że jest to choroba bardzo skomplikowana, nieprzewidywalna i niebezpieczna – warto rozpoznać ją jak najwcześniej.
Zapoznaj się ze wstępnymi objawami stwardnienia rozsianego. Dzięki poniższej liście, będziesz w stanie szybko rozpoznać tę chorobę i rozpocząć diagnostykę stwardnienia rozsianego.
Pierwsze objawy stwardnienia rozsianego
Stwardnienie rozsiane przeważnie zaczyna się powoli i łagodnie. Może istnieć w organizmie i prawie wcale nie dawać o sobie znać. Pierwsze objawy stwardnienia rozsianego wcale nie wyglądają niepokojąco. Są stosunkowo łagodne i przemijają samoczynnie. Z tego powodu, rzadko stanowią powód do obaw i wizyty u lekarza. Naucz się je rozpoznawać, aby zareagować jak najszybciej – już przy pierwszych objawach stwardnienia rozsianego.
Wczesne objawy SM
Oto najczęstsze, wczesne objawy SM (w kolejności od najczęściej występujących):
- zmiana czucia w kończynach i twarzy;
- częściowy lub całkowity zanik wzroku;
- osłabienie organizmu – pacjenci często skarżą się na brak siły, witalności, gorsze samopoczucie i zwyczajny brak energii;
- chwilowe, przemijające podwójne widzenie;
- zaburzenia równowagi, niestabilność chodu.
Powyższe zaburzenia mogą nawet prowadzić do upadków. Na wczesnym etapie stwardnienia rozsianego możesz też zauważyć u siebie zaburzenia psychiczne lub afazję. Zdarza się, że objawy stwardnienia rozsianego są poprzedzone lub nasilane przez infekcję lub wzmożony wysiłek fizyczny. Jeśli zauważysz u siebie któreś z powyższych objawów, koniecznie udaj się do lekarza. Być może odnotowałeś u siebie kilka z przypadłości wymienionych na tej liście? Jest to zdecydowanie powód do obaw i szybkiej reakcji.
Stwardnienie rozsiane – badania
Nie istnieją niestety jedne badania stwardnienia rozsianego, które jednoznacznie potwierdzą lub wykluczą jego obecność. Ze względu na różnorodność tej choroby, może ona mieć różny przebieg i objawy. Koniecznie udaj się do lekarza, jeśli tylko masz nawet najmniejsze podejrzenia obecności stwardnienia rozsianego u siebie lub swoich bliskich. Szybka diagnoza i wczesne rozpoczęcie leczenia pomogą znacznie spowolnić postępowanie choroby SM.
Stwardnienie rozsiane – diagnostyka
Stwardnienie rozsiane jest chorobą bardzo trudną do wykrycia – szczególnie w swoich początkowych etapach. Badania stwardnienia rozsianego są różne. Nie istnieje jeden sprawdzony sposób na postawienie jasnej diagnozy tej choroby. Diagnostyka stwardnienia rozsianego opiera się głównie na rozpoznaniu objawów SM. Istnieje jednak kilka różnych badań, które lekarz może zlecić, gdy podejrzewa SM chorobę:
- analiza parametrów płynu mózgowo-rdzeniowego – pozyskuje się go poprzez tzw. punkcję lędźwiową;
- obrazowe badania stwardnienia rozsianego – rezonans magnetyczny pozwala stworzyć dość jasny obraz struktury twojego układu nerwowego;
- elektrofizjologiczne badania stwardnienia rozsianego – mogą być one różne. Do tego rodzaju należy m.in. badanie wzrokowych potencjałów wywołanych.
Ostatecznie, diagnostyka stwardnienia rozsianego oparta jest przede wszystkim na tzw. kryteriach McDonalda. Określają one dokładne stopnie odchylenia od normy przy wykonanych badaniach.
Stwardnienie rozsiane – leczenie
Leczenie stwardnienia rozsianego wygląda inaczej w różnych przypadkach. Lekarze i naukowcy nie wiedzą, co dokładnie powoduje tę chorobę. Dlatego leczenie stwardnienia rozsianego skupia się na eliminacji jego objawów. Obecnie istnieje kilka różnych terapii, spośród których możesz wybierać. Uzgodnij ze swoim lekarzem i bliskimi, która metoda będzie dla ciebie najlepsza.
Najskuteczniejszy i najbardziej powszechny sposób leczenia SM to podawanie glikokortykosteroidów. Związki te modyfikują przebieg choroby. Są one skuteczne w ograniczaniu czasu trwania i intensywności rzutów. Oprócz tego, stosuje się także leczenie stwardnienia rozsianego następującymi preparatami:
- interferon beta 1a;
- interferon beta 1b;
- octan glatirameru;
- natalizumab;
- fingolimod;
- mitoksantron.
Wszystkie z powyższych substancji mają niestety pewne poważne skutki uboczne. Stwardnienie rozsiane jest jednak od nich znacznie bardziej niebezpieczne. Ważne jest też pilnowanie właściwej diety i dbanie o swoje zdrowie psychiczne. Lekarze często zalecają także terapię ruchową.
Obojętnie, na jakie leczenie stwardnienia rozsianego się zdecydujesz, pamiętaj że jest to choroba nieuleczalna. Leki, jak i choroba SM będą towarzyszyć ci przez całe życie. Dlatego też tak ważne jest wybranie dla siebie odpowiedniego preparatu.
Stwardnienie rozsiane – rokowania
Ciężko stwierdzić, jak stwardnienie rozsiane będzie przebiegać w twoim przypadku. Jeżeli przeżyłeś już kilka poważnych rzutów, choroba jest w zaawansowanym stadium. Mogła już spowodować nieodwracalne zmiany. W takich przypadkach, przyszłość może nieść ze sobą utratę wzroku lub czucia, niepełnosprawność lub zaburzenia mowy. Zdarzają się też bardzo łagodne przebiegi – wówczas możliwe jest normalne funkcjonowanie i długie życie. W żadnym przypadku nie zaniedbaj jednak odpowiedniego leczenia.
Stwardnienie rozsiane – czego nie wolno?
Możesz zdecydowanie złagodzić przebieg choroby i szybkość postępowania stwardnienia rozsianego. Musisz odpowiednio o siebie zadbać i unikać pewnych szkodliwych dla ciebie czynników. Czego nie wolno przy stwardnieniu rozsianym? Oto wskazówki:
- nadmiernie się stresować – być może brzmi to dla ciebie jak błahostka – w rzeczywistości jednak jest to bardzo ważne. Przewlekły stres znacznie osłabia organizm. W efekcie, jesteś bardziej podatny/a na infekcje i konsekwentnie – zaostrzenia choroby;
- doprowadzać do chorób i infekcji – oczywiście, czasem jest to poza twoją kontrolą. Postaraj się jednak jak najbardziej dbać o swoją odporność. Warto się szczepić i wzmacniać swój układ immunologiczny na wszystkie możliwe sposoby;
- przemęczać się – stwardnienie rozsiane wykorzystuje każdy twój moment osłabienia, aby dać o sobie znać. Zdecydowanie powinieneś ćwiczyć, aby wzmocnić swój organizm. Musisz być jednak ostrożny, aby nie przekraczać pewnego progu wysiłku,
- unikać codziennego ruchu – aktywność fizyczna jest bardzo ważna w życiu każdego człowieka. Jeśli zdiagnozowano u ciebie stwardnienie rozsiane, prawdopodobnie staniesz się mniej aktywny. Jest to szczególnie prawdopodobne, jeśli choroba postąpiła już daleko i skutkuje u ciebie niepełnosprawnością. Jednak bardzo ważne jest, abyś znalazł odpowiednią formę ćwiczeń dla siebie. Postaraj się zachować jak najlepszą sprawność ciała;
- narażać się na wysokie temperatury – w gorącym środowisku, twoje nerwy działają znacznie gorzej. W ich działaniu pojawia się widoczne opóźnienie. Stwardnienie rozsiane sprawia, że jesteś bardziej podatny na wysokie temperatury – zarówno podczas wakacyjnych upałów, jak i gorączki. Spowodują one przejściowe trudności z poruszaniem się i normalnym funkcjonowaniem;
- zaniedbywać się – teraz musisz dbać o siebie lepiej niż kiedykolwiek. Pamiętaj o zdrowym odżywianiu, lecz także równowadze psychicznej. Utrzymuj kontakty z bliskimi, a w razie potrzeby – udaj się do specjalisty psychologa lub psychiatry. Nie bój się szukać pomocy na wszelkie sposoby.
Choroba SM to jeszcze nie koniec świata. Dbaj o siebie i ściśle przestrzegaj zaleceń swojego lekarza. Gdy wprowadzisz do swojego życia należyte środki ostrożności, stwardnienie rozsiane powinno przebiegać znośnie. Wiele pacjentów żyje z tą chorobą długo i utrzymuje swoją samodzielność i sprawność.
