Żelazo to pierwiastek, który potrzebny jest do transportu tlenu we krwi. Jego niedobory negatywnie wpływają na samopoczucie oraz obniżają komfort życia. Do objawów niedoboru żelaza należą, między innymi, przewlekłe zmęczenie i zaburzenia koncentracji. Najczęstszą przyczyną niedoboru żelaza jest nieodpowiednia dieta – narażeni są na nie szczególnie wegetarianie oraz osoby niespożywające mięsa, ponieważ jest ono bardzo bogatym źródłem tego składnika. Nie oznacza to jednak, że jedząc warzywa i strączki, musisz mieć niski poziom tego pierwiastka. Wystarczy tylko, że dowiesz się, jak powinna wyglądać dieta bogata w żelazo.
Dieta bogata w żelazo – dlaczego jest ważna?
Żelazo jest jednym z najważniejszych minerałów w organizmie każdego człowieka – to kluczowy składnik wielu białek, który wchodzi w skład krwinek czerwonych oraz hemoglobiny. Bierze udział nie tylko w transporcie tlenu, ale też elektronów oraz uczestniczy w syntezie DNA. Bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego, pełniąc rolę niejako tarczy ochronnej przed infekcjami. Jest też niezbędne do utrzymania funkcji intelektualnych. Co więcej, zapobiega przedwczesnemu starzeniu się skóry. Odgrywa również bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju mózgu i układu nerwowego – właśnie dlatego kobiety w ciąży powinny spożywać posiłki bogate w ten pierwiastek.
Zapotrzebowanie na żelazo
Jakie jest zapotrzebowanie na żelazo u dorosłego człowieka? Uzależnione jest one od kilku czynników – przede wszystkim od płci, wieku, stanu fizjologicznego, a nawet aktywności fizycznej. W przypadku mężczyzn wynosi ono 8 mg na dobę, natomiast u kobiet jest ono nieco większe – powinny one przyjmować około 18 mg żelaza na dobę. Dotyczy to jednak głównie pań w wieku od 18. do 50. roku życia, ponieważ każdego miesiąca tracą one krew w czasie menstruacji. U kobiet po 50. roku życia zmniejsza się już zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Żelazo jest bardzo potrzebne do prawidłowego rozwoju płodu, dlatego kobiety ciężarne powinny pamiętać o jego suplementacji – zapotrzebowanie wynosi u nich wtedy aż 25 mg na dzień.
Niedobór żelaza w organizmie
Skąd możesz wiedzieć, że grozi ci anemia, czyli stan chorobowy, u którego podstaw leżą niedobory żelaza? Jej objawem najczęściej jest przewlekłe zmęczenie, obniżenie nastroju oraz senność. Mogą to być też bóle głowy, podwyższone tętno, kołatanie serca czy łamliwość włosów i paznokci. Na skórze obserwuje się siniaki i traci ona swoją elastyczność. Niedobór tego pierwiastka objawia się cieniami pod oczami oraz zajadami, które powstają w kącikach ust. Osoby z niedokrwistością szybko się męczą oraz są podatne na infekcje. Wraz z pogłębianiem się niedoborów, objawy te stają się coraz silniejsze. W takiej sytuacji najlepiej zbadać poziom żelaza, wykonując badanie krwi.
Dieta bogata w żelazo a wchłanialność
Istnieje wiele produktów bogatych w żelazo. Można je podzielić na dwa rodzaje – hemowe oraz niehemowe. Te pierwsze są pochodzenia zwierzęcego – to głównie podroby mięsne, mięso oraz ryby. Produkty niehemowe mają pochodzenie roślinne, mogą to być makarony, kasze, warzywa strączkowe i owoce. Jeśli chodzi o wchłanianie żelaza do organizmu, zdecydowanie lepszym źródłem są produkty hemowe. Najwięcej tego pierwiastka znajduje się w czerwonym mięsie – 100 g wołowiny ma prawie 3 mg żelaza. Natomiast w 100 g wątróbki znajdziesz aż 2 mg tego składnika. Osoby cierpiące na niedokrwistość z niedoborów żelaza powinny więc wzbogacić swoją dietę w składniki pochodzenia zwierzęcego.
Zawartość żelaza w produktach roślinnych
Produkty roślinne również potrafią być bogate w żelazo. Przykładem mogą być strączki, na przykład soja. W 100 g soi znajduje się aż 3,3 mg żelaza. Do innych produktów polecanych w jadłospisie wegetarian zaliczyć można szpinak, pietruszkę oraz brokuły. Doskonałą przekąską, bogatą w żelazo jest gorzka czekolada – najlepiej taka, która zawiera w sobie przynajmniej 70% kakao. Dobrym źródłem tego składnika są również orzechy, a zwłaszcza pistacje oraz suszone owoce – w tym morele, śliwki i jabłka. Do diety warto wprowadzić otręby ryżowe lub pszenne oraz siemię lniane. Również żółtka jaj dostarczają organizmowi tego cennego składnika – w 100 g produktu znajduje się około 2–3 mg żelaza.
Przyswajalność żelaza – co warto wiedzieć?
Chociaż wiele produktów roślinnych jest bogatych w żelazo, nie zawsze jest ono dobrze przyswajalne. Warto wiedzieć, że niektóre czynniki mogą zmniejszać lub zwiększać przyswajanie tego pierwiastka. Na przykład kwas fitynowy zawarty między innymi w płatkach owsianych, utrudnia wchłanianie żelaza. Podobne działanie ma kawa i herbata, ponieważ napoje te są źródłem taniny. Negatywny wpływ na wchłanianie tego pierwiastka ma też fosfor, znajdujący się w napojach gazowanych.
Jak zwiększyć przyswajanie żelaza?
Aby żelazo w diecie lepiej się wchłaniało, warto zastosować kilka prostych trików, między innymi dodawać do posiłków produkty bogate w witaminę C, na przykład sok z cytryny. Jest to szczególnie ważne w przypadku wegetarian, ponieważ żelazo z produktów roślinnych jest o wiele gorzej wchłaniane. Uważa się, że przyswajalność żelaza hemowego wynosi około 25–50%, natomiast niehemowego jedynie 5–10%. Co jeszcze warto robić? Między innymi unikać spożywania nabiału wraz z produktami bogatymi w żelazo, ponieważ zawarty w nich wapń obniża wchłanianie tego mikroelementu. Strączki dobrze jest namoczyć w wodzie przed gotowaniem, co obniża zawartość kwasu fitynowego. Posiłki warto posypywać natką pietruszki.
Suplementowanie żelaza
W niektórych sytuacjach dieta bogata w żelazo nie jest wystarczająca i konieczne jest suplementowanie tego pierwiastka – należy jednak robić to po konsultacji z lekarzem, ponieważ nadmiar żelaza także potrafi być niebezpieczny. Zanim rozpoczniesz suplementację, powinieneś sprawdzić, czy masz odpowiednio niski poziom żelaza we krwi. Lekarz może zalecić ci przyjmowanie nie tylko tego pierwiastka, ale także innych, które mają na niego bezpośredni wpływ, na przykład witaminę B12 oraz kwas foliowy. Utrzymująca się anemia może wymagać przeprowadzenia bardziej szczegółowej diagnostyki. Niekiedy jest ona spowodowana wewnętrznym krwotokiem lub zaburzeniami wchłaniania.
Przykładowy jadłospis
Jak powinna wyglądać dieta przy anemii? Na śniadanie warto jeść pełnoziarniste produkty zbożowe, na przykład płatki owsiane. Doskonałym dodatkiem do nich będą owoce, między innymi truskawki oraz orzechy. Na drugie śniadanie możesz zjeść kanapki z pełnoziarnistego chleba wraz z czerwoną papryką i pastą ze słonecznika. Idealnym obiadem będzie wątróbka z cebulką, surówką z kiszonej kapusty i ziemniakami. Natomiast kolacja może składać się z owoców morza i warzyw liściastych.
Żelazo u kobiet w ciąży
Kobiety w ciąży mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo. Wynika to między innymi ze zwiększenia się objętości macicy oraz potrzeb rosnącego dziecka. Organizm kobiet przygotowuje się też do utraty krwi związanej z porodem. Panie w ciąży muszą więc zwracać szczególną uwagę na ilość żelaza dostarczanego z pożywieniem. W codziennej diecie powinny więc spożywać produkty zbożowe, zielone warzywa oraz nasiona roślin strączkowych. Ważne są też produkty pochodzenia zwierzęcego, które obfitują nie tylko w żelazo, ale też w witaminę B12, która także jest niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka.
Wiesz już, na czym polega dieta bogata w żelazo i kto powinien ją stosować. Dobrze zbilansowane posiłki sprawią, że poziom tego pierwiastka w twoim organizmie będzie odpowiedni, dzięki czemu unikniesz objawów anemii. Jeśli masz wątpliwości co do stanu swojego zdrowia i poziomu żelaza w swoim organizmie, skonsultuj się z lekarzem.
Zobacz także:
- Domowe sposoby na podniesienie hemoglobiny – jak zwalczać anemię i niedobór żelaza?
- Dieta bogatoresztkowa – bezcenny błonnik w jadłospisie
- Czy dieta 1700 kcal to coś dla ciebie? Dowiedz się, jakie są jej najważniejsze zasady i poznaj przykładowy jadłospis
- Co obniża ciśnienie? Sposoby na walkę z wysokim ciśnieniem
- Dieta matki karmiącej piersią – jadłospis oraz wszelkie niezbędne informacje
